گزارش دوره معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران ۱۳۹۷-۱۴۰۰
من در فاصله دی ۱۳۹۷ تا شهریور ۱۴۰۰ معاون شهردار تهران در امور اجتماعی و فرهنگی بودم. این متن گزارش اقدامات و عملکرد این دوره است. برای توضیح بیشتر صفحه معاونت در سایت شهرداری (و خلاصه انگلیسی آن) و در ویکی‌پدیا را ببینید.
گزارش‌های اصلی
مهمترین متونی که گزارش عملکرد این دوره را بیان می‌کند، عبارت است:
- کتاب «سیاستگذاری و کنش شهری» روایت معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار تهران است از فعالیت منسجم معاونت، برای تحقق شعار «تهران، شهری برای همه» و گفتمان جدیدی که بر پایه این شعار در مدیریت شهری شکل گرفت. روایت هر یک از واحدهای زیرمجموعه این معاونت در قالب الف) اطلاعات کلی و زیرساخت‌های در اختیار، ب) اصلاحات ساختاری و فرایندی انجام شده برای همراهی با گفتمان جدید؛ ج) اقدامات انجام‌شده و تاثیرات آن، و د) پیشنهادها برای تکمیل کارهای فعلی؛
- کتاب «گزارش عملکرد معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران (۱۳۹۷-۱۴۰۰)»، گزارش یکپارچه اقدامات ادارات کل، سازمان‌ها و شرکت‌ها، و ستادهای زیرمجموعه آن در ۴۷۰ صفحه است، که در قالبی یکسان ارائه شده است؛
- شهرنامه: (ویژه‌نامه روزنامه همشهری، دی ۱۳۹۹). در این ویژه‌نامه روزنامه همشهری تلاش شده اقدامات این معاونت در زمینه بازگشت شهر به مردم با عنوان «چشم‌انداز فرهنگی‌اجتماعی شهر تهران» تشریح شود؛
- ویژه نامه شرق درباره شهر و شورا، شماره سوم، اسفند ۱۳۹۹ (فصل دوم: حق بر شهر. صفحات ۴۷-۱۱۴)
- مجموعه ۶۵ جلدی فرهنگ‌شهر (لینک هر بخش از این مجموعه، به تناسب در این صفحه، آمده است)؛
- کتاب مجموعه ۳۵ اقدام شاخص در معاونت (متن فارسی و ترجمه انگلیسی آن).
مقدمه
معاونت امور اجتماعی و فرهنگی یکی از معاونت‌های تخصصی شهرداری تهران است که وظایف و مأموریت‌های کلان آن شامل تهیه و توزیع محصولات و خدمات فرهنگی و اجتماعی، شبکه‌سازی و جلب مشارکت‌های اجتماعی، آموزش و توانمندسازی و توسعه زیرساخت‌های فرهنگی و اجتماعی است.
بر اساس تشکیلات مصوب شورای شهر، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی در ساختار خود دارای یک شورای هماهنگی، پنج اداره کل، دو سازمان، دو شرکت، دو ستاد، یک مرکز و سه دبیرخانه و ستاد است. یک معاون و شش اداره در هر منطقه و یک اداره اجتماعی و فرهنگی در هر ناحیه که در تناظر با ادارات کل و واحدهای ستادی معاونت قرار دارند وجود دارد. همچنین از طریق ساختارهای غیررسمی و محلی که شاخص‌ترین آن‌ها سراهای محلات ۳۵۳گانه شهر تهران هستند و مدیرانی که بدون رابطه استخدامی با شهرداری تهران در رأس آن‌ها قرار می‌گیرند، تداوم می‌یابد. این سراها و گروه‌های عمدتاً داوطلبانه در آن‌ها، به‌عنوان بازوهای اجرایی و شبکه محلی حوزه اجتماعی و فرهنگی در قالب خانه‌ها و کانون‌های اجتماعی و فرهنگی به شهروندان خدمات مورد نظر معاونت را منطبق با مقتضیات محله‌ای ارائه می‌دهند.
افزایش تعداد نیروی انسانی در معاونت امور اجتماعی و فرهنگی در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۷، ۲۹ نفر بوده که شامل جذب ۷ نفر به‌عنوان نیروی جدید در معاونت و اضافه شدن ۱۵ نفر از دستیاران مدیر در ادارات کل، واحدهای ستادی و سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه از طریق فراخوان عمومی است. همچنین ۷ نفر هم از بخش‌های دیگر شهرداری تهران به‌صورت انتقالی به مجموعه معاونت اضافه شده اند.
بر اساس مصوبات بودجه سنواتی شهرداری تهران، بودجه حوزه مأموریتی فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران از سال ۱۳۹۶ تا سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۲۳ درصد و بودجه معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران بیش از ۱۲۴ درصد افزایش یافته است. همچنین سهم بودجه معاونت امور اجتماعی و فرهنگی از کل بودجه حوزه مأموریتی فرهنگی و اجتماعی در سال ۱۳۹۶ حدود ۴۰ درصد بوده که این رقم در سال ۱۴۰۰ نیز به همان میزان تثبیت شده است.
اصلاح گفتمانی و تغییر رویکردها: اقدامات این دوره معاونت امور اجتماعی و فرهنگی در چارچوب گفتمانی جدید صورت‌بندی و اجرا شدند که در ارتباط با دو آبشخور نظری اصلی قوت و قدرت مییافت: الف) حس کسی بودن یعنی اینکه تک‌تک شهروندان باید احساس ارزشمندی، هدفمندی و تعلق به جامعه را تجربه کنند و ب) زیرساخت‌های اجتماعی: اینکه فضاهای شهری باید از کالبدهایی به‌خوبی‌مهندسی‌شده به فضاهای تجربه زندگی تبدیل شوند. این دو گفتمان کلی، با چهار هدف اصلی اقدامات معاونت یعنی: افزایش عدالت توزیعی، افزایش مشارکت اجتماعی، افزایش نشاط اجتماعی و کاهش آسیب‌های اجتماعی ملموس سازگار شدند. صورت ساده‌شده این سازگاری اینگونه است که شهر باید امکانی باشد برای همه افراد تا بتوانند برای امری جز کار و خرید از خانه بیرون بیایند (هر چند که شرایط کرونا در نیمی از این دوران، امکان تحقق این موضوع را فراهم نکرد) و از فضاهای شهری و زیرساخت‌های اجتماعی و اجتماعی‌شده شهری برای ارتباطات اجتماعی و فراغت استفاده کنند. طبیعتا اگر بنا باشد این امکان، به صورت مداوم مورد استفاده مردم قرار گیرد و نه در زمان‌های خاص یا مکان‌های مشخص، باید شهر به گونه‌ای سامان داده شود تا زیرساخت‌های اجتماعی در همه نقاط شهری، عادلانه توزیع شده باشد و در اختیار همه مردم باشد تا امکان مشارکت اجتماعی در شهر برای همه موجود باشد. مشارکت اجتماعی در چنین زیرساخت‌هایی با پذیرش تنوع و تکثر اجتماعی گسترده در تهران، به صورت طبیعی نشاط اجتماعی را در شهر افزایش می‌دهد و از آسیب‌های اجتماعی می‌کاهد
اصلاح رویه‌ها:اهم اصلاحاتی که معاونت در راستای افزایش کارایی سازمانی برای پیاده‌سازی ایده‌های گفتمان جدید در سی ماه اخیر انجام داد عبارت‌اند از (ويژه‌نامه شرق در باره شهر و شورا، شماره سوم، اسفند ۱۳۹۹)
· تاکید بر بخش کمتر مورد‌توجه‌واقع شده معاونت و شهرداری، یعنی حوزه اجتماعی. هر آنچه به زیست اجتماعی و فرهنگی شهروندان در شهر مرتبط باشد در حوزه مأموریت معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری قرار میگیرد.
· تغییر رویکرد معاونت از برنامه‌های پرسروصدا در مناطق مهم شهر به برنامه‌هایی برای مردم و در سطح همه مناطق و محلات و کوچه‌های شهر،که البته چندان تبلیغاتی نبود.
· مخالفت با طرح ناپخته اصلاح ساختار شهرداری تهران که عملا معاونت امور اجتماعی و فرهنگی، با تغییرات و کوچک‌سازی‌های غیرمنطقی فراوان روبرو می‌شد، که در نتیجه، اصلاح ساختار از دستور شورای شهر خارج شد. و البته با دو مورد دیگر ادغام ادارات کل معاونت در سال ۱۳۹۹ در شورا نیز مخالفت شد و رای نیاورد.
· اصلاح شیوه انتخاب مدیران معاونت: انتخاب مدیران متخصص و باتجربه در مدیریت‌های ستادی، فراخوان برای انتخاب مدیرعامل سازمان ورزش، و ارزیابی معاونان مناطق توسط مدیران کل و روسای سازمان‌های معاونت.
· اصلاح ساختار انتخاب مدیران محله‌ها و اجرای فراخوان عمومی انتخاب مدیر محله
مهمترین اقدامات
بخش مهمی از عملکرد معاونت توسط ادارات کل، سازمان‌ها و شرکت‌ها، و ستادهای معاونت محقق شده است، اما آنچه توسط خود معاونت انجام شده را میتوان به شرح زیر فهرست کرد (شهرنامه. ویژه‌نامه روزنامه همشهری. دی هزار و سیصد و نود و نه)
· برای اولین بار در تهران انتخابات شورایاری توسط معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری و به‌صورت تمام الکترونیک (با همکاری وزارت کشور) انجام شد. در این انتخابات از ایده «ائتلاف اجتماعی» استفاده شد و در نتیجه آن، میزان مشارکت با تشویق به ارائه لیستی نامزدها افزایش یافت. هرچند، با اعلام نظر دیوان عدالت اداری در مورد ابطال نهاد شورایاری، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی علیرغم اینکه خود انتخابات را برگزار کرده بود، اما علیرغم فشار شورای شهر به قانون تمکین کرد و البته راههای قانونی برای حل مسئله شورایاریها را هم به‌صورت مکتوب به شورا اعلام کرد که موردتوجه قرار نگرفت (فرهنگ‌شهر ۴۹: گزارش انتخابات پنجمین دوره انجمن شورایاری شهر تهران)
· شفاف‌سازی در مورد عملکرد معاونت و انتشار عمومی گزارش‌ها
· تشکیل شورای اطلاع‌رسانی شهرداری تهران با حضور اعضای اصلی و رسیدن به رویه واحد درباره اطلاع‌رسانی فعالیت‌های شهرداری تهران
· همکاری منظم با سازمان زیباسازی برای ارتقا کیفیت تبلیغات فرهنگی در سطح شهر تهران (بویژه در موضوعات مهمی چون شهادت سردار سلیمانی، ایام محرم و رمضان و سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی)
· برگزاری جلسات هماهنگی فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی در شهرداری تهران، شامل شورای هماهنگی فرهنگی اجتماعی هنری ورزشی شهرداری برای مناسبت‌های مهم، شورای معاونان فرهنگی سازمان‌ها و شرکت‌ها، شورای معاونین اجتماعی مناطق و شورای مدیران معاونت.
· در این دوره از مدیریت شهری با نگاه تخصصی حاکم بر معاونت امور اجتماعی و فرهنگی فرصتی فراهم شد تا این معاونت بتواند پس از مدت‌ها جایگاه اصلی خود را در حوزه فرهنگ‌سازی احیا کند. انجام واکنش مناسب نسبت به پدیده حاجی‌فیروز و توجه به نقش این پدیده در احساس تبعیض اجتماعی و کسی بودن شهروندانی که صدای بلندی برای شنیده شدن ندارند، یکی از اقدامات موفق معاونت در این دوره بوده است. تلاش برای تغییر رویکرد نسبت به افغانستانی‌ها در شهرداری و شهر نیز یکی از این اقدامات بود.
· ارزیابی تأثیرات اجتماعی فرهنگی (اتاف) طرحهای شهرداری و تلاش برای اینکه صدای فرودستان و مردم را پژواک دهد و با ابراز مخالفت در برابر انجام طرحهای عمرانی در محدودههای استاد معین، فرحزاد، گیشا و .... در کنار مردم ایستاد. این ماجرا در مقابله با محدود شدن دسترسی بی‌خانمان‌ها در گرمخانه‌های مردان و زنان در شوش، ممانعت از محدودیت‌های بیجا دردست‌فروشی در تهران، و نیز ایستادگی در برابر تعطیلی گرمخانه‌ها در شهر تهران نیز رخ داد.
· همچنین معاونت تلاش کرد تا با نشان دادن نقش شهرداری در زباله‌گردی کودکان، و گفتگو با همه ذینفعان (سازمان پسماند، شهرداران مناطق، پیمانکاران پسماند خشک، فعالان کار کودک، و نیز زباله‌گردها) به راه‌حل روشنی برسد که در قالب بیانیه شهردار تهران در تیر ۱۳۹۹ صادر شد. پیگیری ادامه کار بر عهده معاونت اجتماعی گذاشته نشد ولی بازهم در قالب کلیپ و بیلبوردهای شهری و نیز تعریف یک خط ویژه در سامانه ۱۳۷ بر اجرای آن تلاش شد.
فعالیت های اجتماعی و فرهنگی در دوره کرونا
با توجه به اینکه حدود نیمی از دوره سی‌ماهه معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری در ایام پاندمی کرونا گذشت، بدیهی است که ارزیابی کیفیت فعالیت‌های معاونت در این دوره سی‌ماهه و نتایج به‌دست‌آمده از آن‌ها بدون توجه به ویژگی‌های خاص دوران شیوع کرونا صحیح و کارآمد نخواهد بود. تا پیش از شیوع کرونا، محیط فعالیت معاونت اجتماعی و فرهنگی، عرصه‌های عمومی شهر و کالبدهایی نظیر سراهای محلات و مدارس و مساجد و مقاصد گردشگری و ... بود. با شیوع کرونا و قرنطینه شهروندان در خانه‌ها، عرصه‌های عمومی از مخاطبین اقدامات معاونت خالی شد. شهروندان در خانه‌ها قرنطینه شدند و بر اساس نتایج مطالعات تغییرات جدی در حوزه مناسبات خانوادگی رقم خورد. درحالی‌که اوج دسترسی معاونت به شهروندان و زمان طلایی پیاده‌سازی ایده‌های گفتمان جدید شهرداری در ایام عید نوروز، تابستان و محرم است، در این دوره سی‌ماهه، دو عید نوروز، دو تابستان و دو محرم در فضای کرونا گذشت و لاجرم معاونت برای حفظ ارتباط با مخاطب اقدامات خود را در قالب فضای مجازی و متناسب با امکانات آن تعریف و اجرا کرد:
· معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، از اولین دستگاه‌هایی بود که توانست وضعیت جدید را درک کرده و با استفاده از ظرفیت‌های جایگزین، در راستای تبدیل تهدید به فرصت تلاش کند. به‌عنوان‌مثال، طرح نوروزگاه که در فروردین ۱۳۹۷ اجرا شده بود در فرودین ۱۳۹۸ به طرح مجازی نوروزخانه تغییر شکل یافت.علاوه بر این، اجرای برنامه‌هایی نظیر کنسرت آنلاین، ورزش در خانه، فراهم کردن امکان برگزاری مسابقه‌های تعاملی و نه صرفاً تماشایی در فضای مجازی، اجرای پویش‌هایی مانند خونه‌مونی و برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های آنلاین نظیر مدرسه تابستانی و گسترش و تسهیل امکان خرید آنلاین کتاب در قالب طرح‌هایی مانند «باهم کتاب» تنها نمونه‌هایی اندک از حجم وسیع اقداماتی است که معاونت در این دوره انجام داد.
· با تغییر محیط فعالیت معاونت از عرصه عمومی به فضای مجازی، فرصت مغتنمی فراهم شد تا زیرساخت‌هایی مانند سرای محلات و مجتمعهای ورزشی در راستای مناسب‌سازی برای حضور اقشار مختلف مردم مانند افراد سالمند، افراد دارای معلولیت و ... تعمیر و بازسازی شوند.
· حمایت از زنان سرپرست خانوار در دوره کرونا: توزیع کارت هدیه معیشتی ۵۰۰ هزارتومانی اهدایی بنیاد مستضعفان به ۴۴۰۰ نفر از زنان سرپرست خانوار، و اهدا بسته معیشتی یک‌میلیون تومانی ارزاق به ۱۲۶۳ نفر از زنان سرپرست خانوار با کمک مؤسسات خیریه در نوروز ۹۹.
اقداماتی سیاستی،آموزشی، ترویجی و تسهیلی برای مقابله با کرونا ذیل فعالیت‌های اداره کل سلامت آمده است.
التیام‌جویی
یکی از اصلی‌ترین رویکردهای معاونت، تلاش برای همدردی با مردم در حوادث گوناگون بود. بودن کنار مردم و شریک درد آن‌ها شدن و مهم‌تر از آن، پذیرش درد و نگرانی مردم، در وقایع متعدد و با استفاده از رسانه‌های گوناگون شهری، از اقدامات مهم این دوره است. برخی از این التیام‌بخشی‌ها مرتبط با کرونا بود، ازجمله:
- برگزاری مراسم «سوگ آنلاین»: کمپینی که تلاش می‌کرد که امکان عزاداری را برای خانواده درگذشتگان در دوره کرونا که امکان برقراری مراسم برای بزرگداشت آن‌ها ممکن نبود، فراهم می‌کرد. این مراسم برای ۲۲۷ متوفی و با حضور ۱۰۴۸۳ نفر از داغداران برگزار شد.
- پویش «آه از رفتگان بی‌برگشت» و توزیع بسته همدردی با ۱۷هزار خانواده تهرانی که در سال ۱۳۹۹ عزیزی را از دست دادند از طریق شرکت پست. این بسته شامل دعای هفتم صحیفه سجادیه، بروشور آموزش در ارتباط با سوگ و کارت اطلاع‌رسانی برای دریافت خدمات مشاوره‌ای رایگان بود.
- دلجویی از خانواده شهدای سلامت در شهر تهران با حضور شهردار تهران، معاون امور اجتماعی و فرهنگی و شهرداران مناطق در خانه شهدا و تقدیر از آن‌ها.
و بخش مهم‌تر درباره حوادث مهمی بود که مردم را نگران یا دردمند می‌کرد، ازجمله:
- تقدیر از کارگران افغانستانی شهرداری تهران برای نخستین بار در طلیعه نوروز ۱۳۹۸، تقدیر از مهاجران افغانستانی ساکن تهران در روز مهاجر ۱۳۹۸، و اجرای موسیقی افغانستانی در موسیقی نواحی نوروز ۱۴۰۰؛
- همدردی با مردم افغانستان در فجایع ملی در آن کشور، ازجمله حمله به دانشگاه کابل (در قالب تبلیغات شهری و ویدیومپینگ میدان آزادی با نام «جان پدر کجاستی») و حمله به دختران دشت برچی کابل (در قالب ویدیومپینگ در میدان آزادی، که با حضور تعداد زیادی از افغانستانی‌های ساکن تهران همراه بود (فرهنگ‌شهر ۴۱: جان پدر کجاستی)
- تبلیغات شهری و ویدیومپینگ برای دلجویی از خانواده کشته‌شدگان سقوط هواپیمای اوکراینی و نیز تبلیغ شهری در سالگرد آن؛
- دلجویی از خانواده تعدادی از کشته‌شدگان آبان ۹۸ که ساکن تهران بودند بر اساس مصوبه شورای شهر با حضور اعضای شورا و شهرداران مناطق در خانه آن‌ها برای تسلیت
- همدردی با مردم درگیر در بحران آب در خوزستان در قالب تبلیغات شهری
الف) ادارات کل ستادی
الف-۱) اداره کل برنامه ریزی و توسعه شهری
مهمترین اقدامات اداره کل برنامه‌ریزی و توسعه شهری عبارت است از:
- تشکیل کارگروه بررسی لوایح حوزه فرهنگی و اجتماعی به‌تناسب تکالیف مندرج در برنامه پنج‌ساله سوم توسعه متناظر با واحدهای اجرایی حوزه معاونت، راه‌اندازی «سامانه فاینانس» در ساختار مالی معاونت، استقرار ممیز مالی برای بررسی اسناد در مبدأ
- تعریف مدیریت دانش در حوزه اجتماعی و فرهنگی و اجرای آن در سال ۱۴۰۰ (کارنامه عملکرد معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران ، بر اساس رویکردها و سیاست‌های ابلاغی – دی ماه ۹۷ لغایت خرداد ۱۴۰۰)
- کمی‌سازی شاخص‌های حوزه اجتماعی و فرهنگی برای نخستین بار به‌منظور پایش تحقق برنامه پنج‌ساله سوم شهرداری تهران
- اصلاح سایت معاونت و بارگذاری همه اطلاعات تولیدشده در معاونت در آن و نیز مستندنگاری فعالیت‌ها
- ساماندهی و به‌روز شدن اسناد مالی: از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۷ انباشتی از بدهی مالی به اداره کل مالی شهرداری وجود داشت. با اصلاح فرایندها، در مرداد ۱۴۰۰ تمام اسناد مالی این دوره سی‌ماهه، یا به هزینه نشسته‌اند یا در سیر مراحل ثبت و به هزینه نشستن است.
- تهیه گزارش عملکرد معاونت امور اجتماعی و فرهنگی: (فرهنگ‌شهر ۱: گزارش تفصیلی عملکرد معاونت امور اجتماعی و فرهنگی در سال ۱۳۹۸)، (فرهنگ‌شهر ۲: کارنامه یک ساله معاونت امور اجتماعی و فرهنگی- زمستان ۱۳۹۷ تا زمستان ۱۳۹۸. اینفوگرافی)، (فرهنگ‌شهر ۱۷: کارنامه ۱۸ ماهه معاونت امور اجتماعی و فرهنگی- زمستان ۱۳۹۷ تا تابستان ۱۳۹۹)
الف-۲) اداره کل فرهنگی
اداره کل فرهنگی به‌عنوان یکی از مهمترین ادارات کل معاونت فرهنگی اجتماعی، نقش بسزایی در ایجاد و تقویت حس کسی بودن در شهروندان و پیوند دادن فضاهای شهری با زیست روزمره شهروندان و بسترسازی مناسب برای ایجاد تعاملات اجتماعی سازنده و افزایش نشاط و پذیرش تنوع اجتماعی بر عهده دارد. بر همین اساس، اداره کل فرهنگی برای پیاده‌سازی ایده‌های گفتمان جدید برحسب نظر کارشناسان انجام اصلاحات ساختاری و فرایندی زیر را در دستور کار قرار داد:
- تاکید بر فعالیت های فرهنگی در مناطق جنوبی و حاشیه شهر تهران
- انجام فعالیت ها در مقیاس کوچه بجای مقیاس محله
- تغییر فعالیت های فرهنگی شهری از استیج محور بودن به حرکت در محلات و کوچه ها
- تلاش برای تبدیل میدان آزادی به مکان مهم برگزاری رویدادهای شهری
- فاصله گرفتن از رویکرد برنامه های فرهنگی «استانداردسازی‌شده» و یکسان در کل تهران، و طراحی برنامه‌ها بر اساس نیازها و اقتضائات خاص محلات مختلف
با توجه به اینکه حدود نیمی از سی‌ماه گذشته با پاندمی کرونا دست‌به‌گریبان بوده‌ایم و لاجرم از امکان فعالیت‌های میدانی و بهره‌مندی از فواید مواجهه چهره به چهره با مخاطب محروم بوده‌ایم، یکی از اصلی‌ترین اصلاحات انجام‌شده در این دوره از مدیریت شهری، تعریف ساختار مناسب برگزاری فعالیت‌های فرهنگی در شرایط کرونا است. اداره کل فرهنگی توانست با واکنش سریع و خلاقانه با وضعیت کرونا برنامه‌های موفقی در حوزه فرهنگی اجرا کند.
- برنامه‌های نورزی ۱۴۰۰، شامل برنامه تحویل سال در میدان آزادی، دو کنسرت آنلاین علیرضا قربانی در میدان آزادی، ۵۶۰ اجرای کارناوال نوروزی در سطح محلات شهر تهران، ۶۳ اجرای موسیقی نوای نواحی، ۱۰ اجرای کارناوال پیک امید در حریم شهر تهران، ۸ اجرای کنسرت در گرمخانه‌ها، تور تهران‌گردی برای نیروهای خدماتی شهرداری تهران. (فرهنگ‌شهر ۲۴: مستندنگاری برنامه‌های نوروز هزار و چهارصد)، (فرهنگ‌شهر ۳۲: ارزیابی برنامه‌های نوروزی معاونت از دید شهروندان و مشاهده‌گران)
- نوروزخانه: در نوروز ۱۳۹۹، برنامه‌های خاص دوران کرونا، تحت عنوان «نوروزخانه» (نوروز در خانه، بجای نوروزگاه) انجام شد، شامل ۱۶ کنسرت آنلاین با حدود ۵ میلیون بیننده، «برگزاری مسابقه تعاملی شهر بازی» در شبکه پنج سیما، مسابقه «خونه‌مونی» در شبکه نسیم، پویش «باهم کتاب» و ارسال رایگان کتاب به درب منازل در ایام قرنطینه، حمایت از پادکست‌های عاشقانه‌های تهران و احسان عبدی‌پور، قطعه موسیقی شرح الف محسن چاوشی،یک دقیقه با موزه در حوزه گردشگری، و ورزش در خانه.(فرهنگ‌شهر ۳: نوروزخانه)
- «خوانش» یا نمایشنامه‌خوانی آنلاین (که از نهم تا بیست‌وچهار خردادماه ۱۳۹۹ در هفت شب با همکاری جمعی از اهالی تئاتر در تالار ایوان شمس برگزار شد) (فرهنگ‌شهر ۷: گزارش خوانش)
علاوه بر آنچه گفته شد، دیگر اقدامات اداره کل فرهنگی عبارت است از:
- «نوروزگاه» در فروردین ۱۳۹۸، از گستردهترین برنامه‌های اداره کل فرهنگی در این دوره از مدیریت شهری است که برنامه‌های متنوعی ذیل آن انجام شد که تأکید بر استفاده از پیاده راهها به‌مثابه زیرساخت اجتماعی و محملی برای برقراری تعاملات سازنده و افزایش احساس تعلق به شهر؛ اجراهای برنامه‌های شاد فرامنطقه‌ای و ... از آن جمله است.
- در حوزه فرهنگی: ایجاد «کتابخانه همسایگی» در مجتمعهای مسکونی، ارسال رایگان کتاب به درب منازل، خرید پاییزه کتاب، تکریم از نویسندگان پیشکسوت تهرانی، طرح باهم کتاب، و کتاب‌گردی در هفته کتاب
- در راستای حمایت از هنر فاخر: پویش هنر برای همه، کنسرت آنلاین، خوانش (نمایشنامه خوانی آنلاین)، تولید قطعه موسیقی و برگزاری فستیوال«نوای نواحی» انجام شده است. در این فستیوال موسیقی ۷۰ کنسرت محلی با محوریت هنر موسیقی اقوام ایرانی از تاریخ ۴ تا ۱۳ فروردین در ۶ نقطه شاخص تهران اجرا شد: (فرهنگ‌شهر ۲۳: هنر برای همه) (فرهنگ‌شهر ۲۴: گزارش مستندنگاری برنامه‌های نوروز هزار و چهارصد).
- در حوزه مذهبی: برگزاری «جشنواره نور شهر امید» و « نمایشگاه عطر سیب»، همکاری با ستاد اربعین، تولید آلبوم پویانفر و آهنگران، ترویج محوریت مساجد در مناطق، همکاری مشترک با سازمان زیباسازی در جهت تولید محتوا برای اکرانهای شهری (خطبه شعبانیه،محرم و...)، برگزاری طرح اطعام در عید غدیر با همکاری سازمان تبلیغات و کمیته امداد (فرهنگ‌شهر ۸: شهر رمضان شهر همدلی)، (فرهنگ‌شهر ۳۴: هفدهمین نمایشگاه فرهنگی عطر سیب. ۱۳۹۸)
- در حوزه ترویج ارزشهای انقلاب اسلامی: همکاری در برگزاری مراسم ۲۲ بهمن، برگزاری مراسم بزرگداشت سردار سلیمانی و سالگرد ایشان، ابلاغ دستورالعمل مشترک با سپاه تهران برای هفته دفاع مقدس و برگزاری مراسم بزرگداشت چهلمین سالگرد دفاع مقدس، تکریم رزمندگان دفاع مقدس در سطح مناطق، مشارکت در برگزاری جشنواره فیلم فجر در فضای تحریم جشنواره پس از سقوط هواپیمای اوکراینی
- تولید محتوای فاخر در فضای مجازی: تولید پادکست «بی نازنین» توسط حامد عسگری، احسان عبدی پور، «نیوفولدر» توسط یاسین حجازی، و تولید انیمیشن تکایای تهران
- حمایت از تولید فیلمها و سریالهای«خورشید» (مجید مجیدی)، «ابلق» (نرگس آبیار)، «سریال شهید باکری» (سیما فیلم)، «نگهبان شب» (رضا میرکریمی)، «شمش طلا» (ابراهیم حاتمیکیا).
الف-۳) اداره کل آموزش‌های شهروندی
تا پیش از سال ۱۳۹۷، مخاطب اصلی این اداره کل کودکان و نوجوانان دانش‌آموز بود. در این دوره سی‌ماهه، تلاش شد تا اولا اقدامات به‌گونه‌ای تعریف شود که برای همه اقشار شهروندان تولید محتوای آموزشی آنجام شود و ثانیا آموزشها بر تغییر نگرش و رفتار شهروندان متمرکز باشد. ثالثا تلاش شد تا از ابزارهای ارتباطی جدید برای ارتباط با مخاطبین استفاده شود. کانال اداره کل در آپارات با یازده‌هزار و چهارصدنفر دنبال‌کننده، یکی از بزرگ‌ترین کانال فارسی در آپارات است و بیش از یک‌میلیون و دویست هزار بار بازدید داشته است. همچنین صفحه اینستاگرامی و انتشار اطلاعات در فضای مجازی که برخی ویدیوهای آن بازدیدهای میلیونی داشته است. در طرح اجرای پویش هم‌سایه‌هم با تشکیل گروه‌های واتس‌آپی برای مدیران ساختمانهای تحت پوشش محتوای آموزشی چندرسانه‌ای در دسترس مخاطبین قرار گرفت. با توجه به تعطیلی مدارس و آموزش‌های آنلاین علاوه بر تولید و نشر محتوای مناسب در شبکه‌های اجتماعی، بستری در فضای مجازی تدارک دیده شد که علاوه بر پروژه مدرسه تابستانی آموزش‌هایی برای دانش‌آموزان به‌صورت برخط انجام شد.که درمجموع (سامانه شاد و سایت) ۱۴۸هزار دانش‌آموز در دورههای اموزشی شرکت کردند.
مهمترین اقدامات انجام‌شده در اداره کل آموزش شهروندی عبارت است از:
· برگزاری پویش فرهنگ آپارتماننشینی (هم‌سایه‌هم). در این پویش نظر بر اهمیت مسئله، تلاش شد تا در سه بعد «قوانین و حریم خصوصی»، «همسایگی و مشارکت» و «محیط‌زیست و کاهش پسماند و شیرابه» و با در نظر گرفتن تفاوت دو مفهوم شهرنشینی و شهروندی، به شهروندان آموزش داده شود تا شاهد تغییر رفتار ایشان در حوزۀ فرهنگ همسایگی، هم‌افزایی محلی، ارتقاء مشارکت اجتماعی شهروندان و افزایش مسئولیت‌پذیری اجتماعی در حوزه‌های سه‌گانۀ فرهنگ آپارتماننشینی باشیم .تأثیر این کمپین به‌گونه‌ای بود که باعث شد شهرداریهای دو شهر اصفهان و شیراز نیز از آن الگوبرداری کرده و در حوزه آپارتماننشینی آگاهیبخشی کنند. (فرهنگ‌شهر ۵۴: پویش ارتقای فرهنگ آپارتمان نشینی. ۱۳۹۸-۱۴۰۰)
· در راستای پویش هم‌سایه‌هم، طرح «ارتقاء فرهنگ آپارتماننشینی» ابتدا یک فاز مطالعاتی گسترده را در حوزه‌های موضوعی مورد نظر داشته است و سپس عطف به نتایج احصاء شده از فاز مطالعاتی و در ضمن توجه به نیازها و داشته‌های پایلوت‌های مختلف در سطح مناطق ۲۲گانۀ شهر تهران، اقدامات میدانی مورد توجه قرار گرفته است. این طرح در سه حوزۀ موضوعی مدیریت محیط زیست و کاهش پسماند، قوانین و حریم خصوصی (در زندگی آپارتمانی) و مشارکت و همسایگی مورد توجه و اجرا قرار گرفته است. در فاز مطالعاتی نیز ذیل همین حوزه های موضوعی مجموعه کتبی تدوین و تنظیم شده است. در یک دسته‌بندی کلی، کتب نگاشته‌شده در این طرح را می توان در سه دسته جای داد: کتب مربوط به مدیریت پسماند؛ کتب مربوط به حقوق متقابل شهروندی در زندگی آپارتمانی (قوانین و حریم خصوصی و مشارکت و همسایگی) و کتب راهنمای عملیاتی و نظری. مجموعه اسناد تالیفی ارتقاء فرهنگ آپارتماننشینی شهر تهران در دسته بندی های زیر تهیه شده است: مجتمع های مسکونی، آپارتمان ها، کسب و کارهای کوچک، کسب و کارهای بزرگ، مدارس، خوابگاه، محلات کم برخوردار، محلات نسبتا برخوردار، محلات برخوردار، محلات بسیار برخوردار، راهنمای عملیاتی ترویجگری و راهنمای عملیاتی تسهیلگری.
· برگزاری کمپین فرهنگی-آموزشی «موتورسوار خوب»: در این کمپین چهار مسئله اصلی شکل‌گرفته از ازدیاد موتورسواران در شهر شامل «نادیده گرفتن قانون»،«ناامن کردن پیاده‌رو»،«عبور از خط ویژه»،«عدم استفاده از کلاه ایمنی» در دو بازه زمانی دی تا آخر بهمن ۱۳۹۸ و آذر ۱۳۹۹ تا اردیبهشت ۱۴۰۰ موردتوجه قرار گرفت. در این دو دوره، جدای از تولید محتوی آموزشی، ۱۱۴کارگاه آموزشی برای تعداد ۵۳۰۰ نفر برگزار شده و در ۹ منطقه پایلوت مانور آموزشی انجام شد. با اجرای این کمپین، نرخ تصادف و مرگ‌ومیر موتورسواران در سه ماه اول امسال نسبت به سال گذشته کاهش داشته و از خواباندن ۷۰هزار موتور جلوگیری شد. ( فرهنگ‌شهر ۶: موتورسوار خوب)
· اجرای مصوبه شهر دوستدار کودک در قالب برگزاری دو دوره مسابقات نقاشی کودکان تهران و انشانویسی و برگزاری کلاسهای آنلاین مدرسه تابستانی و اهدای کتاب رایگان برای بچههای در خانه و .... تأثیرات این دست فعالیت‌های اداره کل آموزش‌های شهروندی به حدی است که ده شهر دیگر نیز مسابقه نقاشی با عنوان «شهری که من دوست دارم» را الگوبرداری و اجرا کردند و باغ کتاب و یونسکو نیز الگوی برگزاری مدرسه تابستانی را باز اجرا کردند. و اجرای اطلس جامع کودکان شهر تهران.(فرهنگ‌شهر ۳۹: شهر دوستدار کودک)، (فرهنگ‌شهر ۱۰: گزارش ارزیابی و ارائه برنامه عملیاتی ۵ محله دوستدارکودک تهران)، (فرهنگ‌شهر ۳۶: گزارش اقدامات صورت گرفته در حوزه مدارس شهر تهران در سال تحصیلی ۱۳۹۸-۱۳۹۹)، و (فرهنگ‌شهر ۵۲: دومین دوره مسابقه نقاشی کودکان تهران). تهیه برنامه عملیاتی برای ۱۳ محله دوستدار کودک در شهر تهران (زعفرانیه، ولیعصر منطقه ۱۵، هفت چنار، پرستار منطقه ۱۴، بلوار کشاورز، پیروزی، آبشار، دستغیب، شهرآرا، صاحب الزمان، نیلوفر، فدک، گلستان).
· مجموعه اسناد و دستورالعمل‌های طراحی شهر دوستـدار کودک در شهرداری تهران: دبیرخانه شهر دوستدار کودک با همکاری معاونت‌ها و سازمان های تخصصی شهرداری دستورالعمل‌های تخصصی در حوزه های مختلف را تدوین کرد: الف) کتابچه دستورالعمل طراحی زمین‌های بازی کودکان در فضاهای روباز و سرپوشیـده، که ماحصـل گردآوردی، روی‌هم‌گذاری و تطبیق ضوابط و استانداردهای داخلی و بین‌المللی است، به طراحـان و مجریـان کمک می‌کنـد تا بتوانند در زمـان طراحی و اجرا، از ضوابط ایمنی و ملزومات طراحی محیط‌ها و تجهیزات زمیـن بازی متناسب با کودکان استفاده کنند. ب) در جهت آفرینش بهترین بروندادهای امکان‌پذیر حاصل از طراحی در فضاهای باز کوچک مقیاس همگانی، که با نام پاتوق شهری/محلی شناخته شده هستند، در سطح «تهرانِ دوستدار کودک»، راهنمای گام به گام طراحی (Toolkit) پاتوق بازی برای کودکان تدوین است. ج) کتابچـه دستورالعمـل مناسب‌سـازی بوستـان‌ها بـرای استفـاده کودکان کوشیده است، با تجمیع و تطبیق قوانین و مقررات داخلی و بین المللی، الزاماتی را ارائه کند که رعایت آن تامین ایمنی و امنیت محیطی برای کودکـان در بوستـان‌هـا را فراهم می‌کند. د) راهنمای احداث و بهبود اتاق مادر و کودک با توجه به نیاز به فضایی پاکیزه و ایمن برای شیردهی و نظافت در مکان‌هـای عمـومـی، با موضوع مقررات، الزامات عمومی و ویژگی‌های بهداشتـی مـورد نیـاز، تدویـن شده است.
· انتشار مجموعه چهارجلدی راهنمای کانون‌های کودک ( خانه‌های کودک): این مجموعه که به منظور دسترسی به خدمات با کیفیت اسناد آموزشی برای مریبان کودک، مدیران خانه های کودک، مدیران سرای محله تدوین شده است شامل چهار عنوان؛ کتاب آموزشی و اجرایی مدیران(سرا)، کتاب اجرایی و رفتاری مر بی، کتاب راهنمای آموزشی و اجرایی مدیر، کتاب راهنمای هویت بصری و طراحی کانون های کودک می‌باشد که به معرفی و آموزش شیوه‌نامه تجهیزات، الزامات و استانداردهای کانون های کودک (فضا، اسباب و اثاث، فعالیت‌های روزانه، بهداشت، ایمنی)، چک‌لیست‌ها همراه با شیوه‌نامه‌‌های ارتباط با مخاطب، شیوه‌نامه ارزیابی مقیاس سنجش مراکز و بهبود مستمر و شیوه‌نامه مشاهده، مستندسازی و گزارش‌دهی به همراه هویت بصـری یکپـارچه برای مراکز کودک می‌پردازد.
· مدرسه تابستانی تهران در تابستان ۱۳۹۹: درزمانی که اغلب نهادهای فرهنگی و آموزشی فعالیت خاصی نداشتند کلاسهای آنلاین با تدریس اساتید مطرح برگزار کرد و در سال تحصیلی ۹۹-۱۴۰۰، ۱۳۵ هزار نفر از سراسر کشور در کلاسهای آنلاین این اداره شرکت کردند (فرهنگ‌شهر ۳۷: مدرسه تابستانی تهران).
· در حوزه آموزش شهروندی، مجموعه متنوعی از تولیدات چندرسانه‌ای، شامل انیمشین‌ها و کلیپ‌های همسایگی، کلیپ‌های آموزش آداب شهروندی، موتورسوار خوب، پیام‌های بهداشتی دوره کرونا و مجموعه تولیدات آموزشی در حوزه محیط زیست و مدیریت پسماند تولید شد. این موارد در قالب تیزر در برنامه‌های متعدد تلویزیونی پرمخاطب و به مناسبت‌های مختلف پخش شد ( از جمله موشن آموزشی در زمان زلزله چه باید کرد در زمان زلزله سال ۱۳۹۹ تهران). بعلاوه، این مجموعه در شبکه‌های اجتماعی هم توزیع گسترده شد.
الف-۴) اداره کل سلامت
در سرای محلات شهر تهران، خانه سلامت مستقر است و ذیل آن،کانون‌های اجتماع‌محور محلات با ۶۷۶۸۲ عضو در قالب کانون‌های زیر فعالیت دارند: ۳۱۸ کانون افراد دارای معلولیت؛ ۳۱۱ کانون پیشگیری از دیابت، ۳۱۵ کانون مادر و کودک، ۳۰۰ کانون جوانان، ۳۲۲ کانون سالمندان، ۲۹۷ کانون پیشگیری از دخانیات، ۳۰۱ کانون خادمین سلامت مسجد، ۲۹۴ کانون اهدا، ۲۹۰ کانون پزشکان و ۳۰۰ کانون پیشگیری از چاقی.
مهمترین اصلاحات ساختاری و فرایندی این اداره کل عبارت است از:
· تدوین شیوه نامه های اجرایی برنامه های اداره کل سلامت (شیوه نامه اجرایی سال ۱۳۹۷)، (شیوه نامه اجرایی سال۱۳۹۸)، (شیوه نامه اجرایی سال ۱۳۹۹)، (شیوه‌نامه اجرایی سال ۱۴۰۰)
· تدوین شاخص سلامت شهری بر اساس سه حوزه شهر سالم، شهروند سالم و شهرهای سلامت بخش (فرهنگ‌شهر ۲۰: گزارش تدوین شاخص‌های سلامت شهری).
· اجرای ایده شهر پیاده، ذیل شهر انسان‌محور با انجام اقداماتی مانند برگزاری طرح قدم با همکاری معاونت ترافیک شهرداری و نصب تابلوهای راهنمای انسان‌محور در سطح شهر.
· توجه به‌ضرورت تغییر رویکرد به سمنها و اصلاح فرایند پیشین که سمنها را صرفاً پیمانکار طرحهای شهرداری در نظر میگرفت به وضعیت کنونی که از مشارکت سمنها در روند تصمیم‌گیری استفاده میشود.
· توجه به سلامت اجتماعی و سلامت روان در کنار سلامت جسمی: (فرهنگ‌شهر ۲۱: نیم‌نگاهی به برنامه‌های سلامت روان شهرداری تهران)، (فرهنگ‌شهر ۱۶: گزارش وبینارهای به وقت سلامت در سال ۱۳۹۹)، (فرهنگ شهر ۶۳ : گزارش طرح والدگری مشارکتی ویژه والدین مطلقه/درآستانه طلاق).
· تغییر رویکرد از مدل پزشکی به اقدامات مبتنی بر توانمندسازی اجتماعی و جلب مشارکت فعال شهروندان در برنامه‌های ارتقای سلامت با تأکید بر ارتقای نقش‌آفرینی جامعه محلی در برنامه‌های سلامت‌محور: (فرهنگ شهر۶۵ : نیم‌نگاهی به طرح همگام سلامت: گروه، اقدام، مشارکت)، (فرهنگ‌شهر۶۴ : گزارش شورای سلامت سال ۱۳۹۹).
· تغییر رویه در جهت اجتناب از موازی کاری و ایفای نقش مشابه با سایر دستگاه‌های حوزه سلامت به سمت تقویت همکاری و هم‌افزایی با شرکای اجتماعی (فرهنگ شهر ۶۰: گزارش پروژه های شاخص اداره کل سلامت شهرداری تهران ۱۳۹۷-۱۴۰۰)
چشمگیرترین اقدامات این حوزه عبارت است از:
· توسعه و مدیریت ساختارهای فیزیکی ارائه خدمات سلامت: توسعه و مدیریت مراکز آموزش مهارت‌های اجتماعی کودکان (فرآموز) که تاکنون ۱۶ مرکز آن ایجاد شده است، ایجاد مراکز سلامت روان محلی در ۲۱ منطقه، راه‌اندازی سرای تجربه در پنج منطقه، ایجاد مراکز فرآهنگ: (فرهنگ‌شهر ۲۵: مستندنگاری مراکز فرآموز)، (فرهنگ‌شهر ۲۲: گزارش اجرای طرح سرای تجربه در محلات پایلوت شهر تهران)، (فرهنگ‌شهر ۴۲: مستندنگاری کانون پیشگیری از دیابت)، (فرهنگ‌شهر ۴۳: مستندنگاری کانون معلولان