طرح درس

اجتماعیات در ادبیات فارسی

کارشناسی علوم اجتماعی دانشگاه تهران

نیمسال دوم ۱۴۰۲-۱۴۰۳

اجتماعیات در ادبیات فارسی، عنوان درس جدیدی است که از سال گذشته به جای جامعه شناسی ادبیات تدریس می‌شود، و هدف آن «مطالعه بازنمود اجتماع و مسائل اجتماعی در آثار ادبی و تاثیر آثار ادبی در وقایع و تحولات اجتماعی» است. در دهه‌های گذشته، درسی به نام اجتماعیات در ادبیات فارسی در مقطع کارشناسی تدریس می‌شد که من پیشتر توضیح انتقادی‌ای بر آن نوشته بودم (اینجا) و پس از آن جامعه‌شناسی ادبیات به عنوان درس مصوب، بیشتر بر رابطه رمان با جامعه با تاکید بر نظریه‌های جامعه‌شناسی ادبیات می‌پرداخت. یکی از نمونه‌های طرح درس جامعه‌شناسی ادبیات را اینجا می‌توانید ببینید. اما در بازنگری‌ای که اخیرا گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران انجام داده، بنا شد تا میان درسی که در دوره کارشناسی داده می‌شود با دوره‌های تکمیلی تمایز روشنی برقرار شود و لذا عنوان درس و تمرکز آن بر اجتماعیات در ادبیات کلاسیک فارسی قرار داده شد،‌ اما تلاش خواهد شد تا از رویکردهای جدید جامعه‌شناسی و جامعه‌شناسی ادبیات برای تحلیل آن متون استفاده شود.

از آنجا که این درس به تازگی ارائه می‌شود، همکاری و مشارکت دانشجویان در درس ضرورت بیشتری دارد. و همچنین چون بخش مهمی از کار در کلاس مشارکتی است، حضور به موقع در کلاس درس، الزامی است. دستیار این درس، خانم حسنا اسماعیل‌بیگی دانشجوی دکتری دانشگاه تهران است.

بخش اول: متون نظری

متون نظری درس، مقالاتی از جورج لوکاچ (با تحلیل متنی از هگل)، لوسین گلدمن، لئو لوونتال، و پیر بوردیو است. پس از آن در باره ده موضوع مهم در تاریخ ادبیات ایران (و جهان) بحث و گفتگو خواهد شد.  فهرست این منابع نظری عبارت است از:

هگل: رمان در مقام حماسه. این مطلب، مشهورترین نوشته هگل در باره درمان در مقام حماسه» است که در بخش سوم زیبایی شناسی آمده است. (منبع: لوکاچ-هگل (۱۳۷۷) «رمان از نظر گاه هگل». در: محمدجعفر پوینده (گردآورنده و مترجم). درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات. تهران: نقش جهان، صص ۳۴۹-۳۵۰. شرح این عبارت در مقاله در باره رمان» جورج لوکاچ در کتاب بالا، صفحات ۳۵۳ تا ۳۷۲ آمده است.)

لوکاچ،‌ جورج (1377) «در باره رمان» در: محمدجعفر پوینده (گزیده و ترجمه) .درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات.  تهران: نقش جهان. صص ۳۵۳-۳۷۲.

گلدمن، لوسین (1371) .جامعه شناسی ادبیات: دفاع از جامعه شناسی رمان.  ترجمه محمدجعفر پوینده. تهران: هوش و ابتکار. فصل اول (مقدمه ای بر جامعه شناسی رمان). صص 43-19.  pdf  فصل چهارم (روش ساختگرای تکوینی در تاریخ ادبیات). صص332-315.  pdf

بوردیو، پی یر (1375) «جامعه شناسی و ادبیات: آموزش عاطفی فلوبر». ترجمه یوسف اباذری. ارغنون. شماره 9 و 10: صص 111-77.  pdf  (مقاله بوردیو بر اساس تحلیل رمان تربیت احساسات فلوبر است.)

لوونتال، لئو (1386) .رویکرد انتقادی در جامعه شناسی ادبیات. ترجمه محمدرضا شادرو. تهران: نی. جامعه شناسی ادبیات. صص 71-91.  pdf . دو مقاله اصلی لوونتال، پیش از این در مجله جامعه شناسی ایران با ترجمه دکتر شادرو منتشر شده بود. «جامعه شناسی ادبیات» (نوشته 1948). جامعه شناسی ایران. 1381. دوره چهارم شماره اول. صص 117-136.  pdf  «جامعه شناسی ادبیات؛ نگاهی به گذشته» (نوشته 1987). جامعه شناسی ایران. 1384. دوره ششم. شماره اول. صص 151-167.  pdf  (مقاله دوم،‌که زیر آن خط کشیده شده،  مقاله‌ای است که باید خوانده شود).

باختین،‌ میخائیل (1377) «داستایوفسکی آفریننده رمان چندآوایی» در: محمدجعفر پوینده (گزیده و ترجمه) .درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات.  تهران: نقش جهان. صص ۵۱۳-۵۱۶.

بخش دوم: اجتماعیات در ادبیات فارسی

پس از آن وارد تحلیل متون و مطالب منتخب اجتماعیات در ادبیات فارسی خواهیم شد. در هر جلسه، یک یا چند متن اصلی مختصر ارائه شده که توسط همه دانشجویان پیش از شروع جلسه خوانده شده است. این متون در شرح درس با علامت * مشخص شده است. در هر جلسه، متون مرتبط با آن موضوع اصلی، مشخص شده که هر یک از این متون و مطالب، توسط یک دانشجو انتخاب شده و در آن جلسه به صورت بحث گروهی ارائه می‌شود. افرادی که باید گزارش خود را ارائه کنند، از پیش مشخص شده، ولی همه دانشجویان نیز موظف به مشارکت در مطالب کلاس هستند. بر اساس این گزارش در کلاس، کارنوشت نهایی نیز در انتهای ترم ارائه خواهد شد. آزمون نهایی نیز تحلیل متون *دار بر اساس مقالات نظری خواهد بود.

برای فهم بیشتر متون تاریخی، مطالعه این کتاب هم توصیه می‌شود:

انوری، حسن (۱۳۵۵) .فرهنگ اصطلاحات دیوانی و اداری در عصر سلجوقی و غزنوی. تهران: طهوری.

۱-کارنامه اردشیر بابکان

*کارنامه اردشیر بابکان. هاشمی‌نژاد، قاسم (۱۳۶۹) .کارنامه اردشیر بابکان، از متن پهلوی. تهران: مرکز.

1.     مقایسه داستان اردشیر در کارنامه اردشیر بابکان با شاهنامه. حذفیات و اضافات

2.     هدایت، صادق (۱۳۴۲) .زند وَهْمَن‌یَسْن (بهمن‌یشت) (مساله رجعت و ظهور در آئین زرتشت) و کارنامه اردشیر بابکان. تهران:‌ امیرکبیر.

3.     احسان عباس (۱۳۴۸) .عهد اردشیر. ترجمه محمدعلی امام شوشتری. تهران:‌ انجمن آثار ملی.

۲-حسنک وزیر

* ذکر بر دار کردن حسنک وزیر. مندرج در: بیهقی، محمد بن حسین (۱۳۸۳) .تاریخ بیهقی. تصحیح علی اکبر فیاض. به اهتمام محمدجعفر یاحقی. مشهد: دانشگاه مشهد. صص ۱۸۹-۲۰۶.

4.     گزارشی از تاریخ بیهقی و ویژگی‌های آن.

5.     دوره غزنویان: باسورث. کیلفورد، ادموند (۱۳۷۲). تاریخ غزنویان. ترجمهٔ حسن انوشه. تهران: امیر کبیر.

6.     گزارشی از قصاید فرخی سیستانی در باره حسنک وزیر

7.     شیوه بردار کردن حسنک وزیر و نظریه تعذیب میشل فوکو: فوکو، میشل (۱۴۰۱) .مراقبت و تنبیه:‌ تولد زندان. ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. تهران: نی. چاپ نوزدهم.

8.     خاندان وزیرپرور و وزیران مقتول در ایران. قاسمی، ابوالفضل (۱۳۵۴)‌ .الیگارشی یا خاندانهای حکومتگر ایران.  تهران: رز. دوره چهارجلدی؛ فراستخواه،‌ مقصود (۱۴۰۱) .کنشگران مرزی. جلد اول. تهران: گام نو. «پس زمینه‌های تاریخی کنش‌گران مرزی» صص ۹۷-۱۲۴؛

9.     اهل قلم و تفاوت آنها با اهل شمشیر: لمبتون، آن کاترین (۱۳۹۲) .تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران. ترجمه یعقوب آژند. تهران:‌ امیرکبیر. چاپ چهارم.

10.  جامعه‌شناسی نخبه‌کشی: رضاقلی، علی (۱۳۷۷) .جامعه‌شناسی نخبه‌کشی: قائم‌مقام، امیرکبیر، مصدق. تحلیل جامعه‌شناختی برخی از ریشه‌های تاریخی استبداد و عقب‌ماندگی در ایران. تهران: نی.

11.  طباطبایی، سیدجواد (۱۳۹۰) «فصل دوم: سوانح احوال خواجه نظام‌الملک و وضع زمانه او» در: خواجه نظام‌الملک طوسی: گفتار در تداوم فرهنگی ایران. تهران: نگاه معاصر. صص ۱۳-۶۶.

12.  خواندمیر، غياث‌الدين بن همام‌الدين (۱۳۵۵) .دستور الوزا. تصحیح و مقدمه سعید نفیسی. تهران: اقبال. (از ابتدای کتاب تا انتهای وزاری سلاطین خوارزمشاهی، ص ۲۳۶)

13.  سجادی، سیدصادق (۱۳۹۹) .وزارت و دیوان‌سالاری ایرانی در عصر اسلامی. تهران: موقوفات دکتر افشار.

۳-ضحاک و استبداد

*داستان ضحاک در شاهنامه: مندرج در: از ابتدای داستان جمشید تا پایان داستان ضحاک؛ شاهنامه تصحیح خالقی مطلق (نیویورک، 1366، جلد اول، صفحات 40-86) (مطابق ابیات 376 تا 1061 شاهنامه تصحیح فریدون جنیدی (جلد اول، نشر بلخ، 1385). برای شنیدن فایل صوتی این بخش ها با صدای اسماعیل قادرپناه، مراجعه کنید به کانال تلگرامی شاهنامه صوتی (فایل های 000 تا 002 به آدرس @Shahnamehaudio اینجا)، و آلبوم درفش کاویانی شهرام ناظری (1394)).

14.  گزارش کلی از شاهنامه، ‌بخش‌ها و داستان‌های آن

15.  سعیدی سیرجانی، علی اکبر (۱۳۶۸) .ضحاک ماردوش از شاهنامه فردوسی. تهران: نو.

16.  رضاقلی، علی (۱۳۷۷) .جامعه‌شناسی خودکامگی: تحلیل جامعه‌شناختی ضحاک ماردوش. تهران: نی.

17.  حسین‌زاده، حمزه (۱۳۸۴) .ضحاک، از اسطوره تا واقعیت. تهران: ترفند.

18.  سودآور، ابوالعلاء (1385) .فره ایزدی. تهران: نی. pdf

19.  کاتوزیان، محمدعلی همایون (1380) «فره ایزدی و حق الهی پادشاهان» .تضاد دولت و ملت: نظریه تاریخ و سیاست در ایران. تهران: نی. صص 73-105. pdf

20.  مقایسه ضحاک شاهنامه با گزارش سامی‌بیک: سامی‌بیک عثمانی (۱۴۰۱) .تیاتر ضحاک. ترجمه ابراهیم‌خان آجودان‌باشی. به کوشش فرید مرادی و ثمین برزگمند. تهران:‌ دیدآور. (ترجمه از متن عثمانی به فارسی در ۱۳۲۳ ه.ق. در مطبعه خورشید)

21.  مقایسه ضحاک شاهنامه با فاوست گوته: گونه، یوهان ولفانگ فون (۱۳۷۶) .فاوست. ترجمه م.ا. به‌‌آذین. تهران: نیلوفر.

22.  مقایسه ضحاک شاهنامه با نمایشنامه ضحاک ساعدی: ساعدی، غلامحسین (گوهر مراد)  (۱۳۷۷) .ضحاک. اهواز: به‌نگار.

۴-مجانین عقلا

*داستان لقمان سرخسی مندرج در: محمداین منور (۱۳۶۶) .اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی‌سعید ابی‌الخیر. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگه. «باب اول: در ابتداء حالت شیخ ما ابوسعید، قدس‌الله روحه العزیز» (ص ۱۴-۳۶)

23.  مجانین عقلا در مثنوی‌های عطار نیشابوری

24.  ریتر، هلموت (۱۳۸۷) .دریای جان: سری در آراء و احوال شیخ فریدالدین نیشابوری. ترجمه عباس زریاب خویی و مهرآفاق بایبوری. تهران: الهدی. ویراست دوم. دوره دوجلدی. (بخش‌هایی از این کتاب و نیز ایده مجانین عقلا، در این دو مقاله ریتر منتشر شده است: ریتر، هلموت (۱۳۶۶) «دیوانگان در آثار عطار: بخشی از کتاب دریای جان» ترجمه عباس زریاب خویی. معارف. شماره ۱۱. صص ۱۲۹-۱۵۰؛ ریتر، هلموت (۱۳۶۶) «نزاع دیوانگان با خدا» ترجمه نصرالله پورجوادی. نشر دانش. شماره ۳۹. صص ۶-۱۷.)

25.  حسن نیشابوری، ابوالقاسم (۱۳۶۶) «عقلاء المجانین» ترجمه و تلخیص مهدی تدین. معارف. شماره ۱۱. صص ۳۹-۱۲۸.

26.  گزارش کلی از کتاب اسرار التوحید: محمداین منور (۱۳۶۶) .اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابی‌سعید ابی‌الخیر. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگه.

27.  سجادی، سیدصدیقه و احمد ذاکری (۱۳۹۸) «مکتب اعتراض در طبله عطار» عرفان اسلامی. دوره ۱۶. شماره ۶۱. آذر ۱۳۹۸. صص ۳۴۰-۳۶۰.

28.  حسین‌آبادی، مریم و سیدمحمود الهام‌بخش (۱۳۸۵) «دیوانگان: سخنگویان جناح معترض جامعه در عصر عطار» کاوش‌نامه. سال هفتم. شماره ۱۳. صص ۷۱-۱۰۲.

۵-حمله مغول

*ذکر احوال مرو و نیشابور در حمله مغول. مندرج در: جوینی، عطاملک بن محمد (۱۳۸۷) .تاریخ جهانگشای جوینی. دوره سه جلدی. مقدمه و تصحیح محمد قزوینی. تهران:‌ هرمس.  صص ۲۲۲-۲۴۳.

29.  گزارشی از کتاب جهانگشای جوینی

30.  تاریخ مغول و حملات آن به ایران: اقبال آشتیانی، عباس (۱۳۶۴) .تاریخ مغول از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری. تهران: امیرکبیر. (چاپ اول، ۱۳۱۳)

31.  آداب و رسوم اجتماعی مغول:‌ولادیمیر تسوف، باریس (۱۳۸۳) .نظام اجتماعی مغول:‌فئودالیسم خانه‌به‌دوشی. ترجمه شیرین بیانی. تهران: علمی و فرهنگی.

32.  نظریه ناامنی در: فراستخواه، مقصود (۱۳۹۴) .ما ایرانیان: زمینه‌کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانی. تهران: نی.

33.  نظریه ناامنی در: پیران، پرویز (1384) «نظریه راهبرد و سیاست سرزمینی جامعه ایران» اندیشه ایرانشهر. شماره 4: 22-34. pdf

34.  حسن‌زاده، اسماعیل (۱۳۸۰) «اندیشه مشیت الهی در تاریخ نگاری اسلامی: مطالعه موردی، تاریخ جهانگشای جوینی» .تاریخ اسلام. بهار 1380. شماره 5. صص 133-۱۶۶.

35.  سرای‌لو، اشرف (۱۳۸۳) «روانشناسی اجتماعی مردم مصیبت زده؛ روحیات جامعه ایرانی در عصر حملات مغول» .کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. تیر و مرداد و شهريور 1383. شماره 81 و 82 و 83. صص 72-79.

۶-اخلاقیات سعدی

*«جدال سعدی با مدعی، در بیان توانگری و درویشی». مندرج در: سعدی، مصلح بن عبدالله (۱۳۶۹) .کلیات سعدی. به اهتمام محمدعلی فروغی. تهران: امیرکبیر. (چاپ اول ۱۳۲۰). صص ۱۶۴-۱۷۰. متن و برخی توضیحات در باره این بخش از گلستان سعدی را در سایت گنجور (اینجا) می توانید ببینید.

36.  مقامه در شعر سعدی

37.  مقایسه حکیم سعدی با رند حافظ و رند خیام

38.  مقایسه گلستان و بوستان سعدی

39.  همایون کاتوزیان،‌محمدعلی (۱۳۸۱) «دروغ مصلحت‌آمیز سعدی» ایران‌شناسی. شماره ۵۴. صص۲۷۹-۲۹۰.

40.  بازرگان، مهدی (عبدالله متقی) (1357) .سازگاری ایرانی: فصل الحاقی روح ملت ها. pdf تهران: یاد. (برای توضیح تكمیلی نگاه كنید به اینجا: html

41.  درباره سعدی: شایگان، داریوش (۱۳۹۳) .پنج اقلیم حضور (فردوسی، خیام، مولوی، سعدی، حافظ): بحثی درباره شاعرانگی ایرانیان. تهران: فرهنگ معاصر.

42.  یگر، ورنر (۱۳۷۶) .پایدیا. ترجمه محمدحسن لطفی. تهران:‌ خوارزمی.

43.  حسینی، مریم (۱۳۸۳) «تحلیل ساختاری حکایت جدال سعدی با مدعی، در بیان درویشی و توانگری» .پژوهش زبان و ادبیات فارسی. دوره جدید. شماره سوم. پاییز و زمستان ۱۳۸۳. صص ۶۹-۷۹.

44.  طباطبایی، سیدجواد (۱۳۹۵) «اندرزنامه‌نویسی خلاف‌آمد عادت سعدی» سعدی شناسی. اردیبهشت 1395 - شماره 1. صص 117-153.

۷-سیاست‌نامه‌ها

*بخشی از کتاب سیاست‌نامه: «فصل پنجم: اندرمقطعان و پرسیدن تا با رعایا چون می‌روند؛ فصل ششم: اندرقاضیان و محتسب و رونق کار ایشان؛ فصل هفتم: اندر پرسیدن از احوال عامل و قاضی و شحنه و رئیس». مندرج در: نظام‌الملک، خواجه ابوعلی حسن طوسی (۱۳۴۷) .سیر الملوک (سیاست‌نامه). به اهتمام هیوبرت دارک. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. صص ۴۳-۷۹.

45.  اقطاع و مقطعان درنظام اداری و اقتصادی ایران

46.  جایگاه قاضی، عامل و شحنه در نظام اداری ایران

47.  سیاست مدنیه فارابی: ابونصر فارابی (۱۳۷۶) .السیاسه المدنیه. ترجمه و شرح حسن ملکشاهی. تهران: سروش.

48.  قابوس نامه: عنصرالمعالی کیکاوس بن اسکندر بن قابوس بن وشمگیر (۱۳۳۵) .کتاب نصیحت‌نامه قابوس‌نامه. تصحیح و مقدمه و حواشی امین عبدالمجید بدوی. تهران:‌ ابن سینا.

49.  نصیحه الملوک: غزالی، امام ابوحامد (۱۳۱۵-۱۳۱۷) .نصیحه‌الملوک. مقدمه و تصحیح و حاشیه جلال همایی. تهران: کتابخانه طهران.

50.  مزربان نامه: سعدالدین وراوینی (۱۳۵۵) .مرزبان‌نامه. تصحیح محمد روشن. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

51.  نگاهی به کلیله و دمنه از منظر اندرز به پادشاهان: نصرالله منشی، ابوالمعالی (مترجم) (۱۳۸۸) .کلیله و دمنه. تصحیح و توضیح مجتبی مینوی. تهران: ثالث.

52.  کورش نامه از نظر شیوه اداره کشور توسط کورش: گزینوفون (۱۳۸۰) .کورش‌نامه (کوروپیدیا). ترجمه رضا مشایخی. تهران: علمی و فرهنگی.

53.  گزارشی از کتاب سیاست‌نامه: نظام‌الملک توسی، خواجه ابوعلی حسن (۱۳۹۷) .سیاست‌نامه. ویرایش متن: جعفر مدرس صادقی. تهران: مرکز. (گزارش از کلیت کتاب و نیز شرحی در باره مقدمه مدرس صادقی. صص یازده تا شصت و هشت)

54.  گزارشی از داستان‌های بیدپای، نسخه ساده‌تر کلیله و دمنه: البخاری، محمدبن عبدالله (۱۳۶۹) .کلیله و دمنه:‌ داستان‌های بیدپای. تصحیح پرویز ناتل خانلری و محمد روشن. تهران:‌خوارزمی.

55.  گزارشی از کتاب جاویدان خرد، بویژه تاکید بر آداب فرس (ابتدا تا صفحه ۱۸۰):  ابن مسکویه، احمد بن محمد (۱۳۵۵) .جاویدان خرد. ترجمه تقی‌الدین محمد شوشتری. باهتمام بهروز ثروتیان. تهران: موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل با همکاری دانشگاه تهران.

56.  در باره سیاست‌نامه‌ها: طباطبایی، سیدجواد (۱۳۹۰) «فصل سوم: مقام سیاست‌نامه در تاریخ اندیشه سیاسی ایران» در: خواجه نظام‌الملک طوسی: گفتار در تداوم فرهنگی ایران. تهران: نگاه معاصر. صص ۱۱۱-۱۷۰.

57.  گزارشی از کتاب انوار سهیلی، بازنویسی کلیله و دمنه توسط واعظ کاشفی: واعظ کاشفی، ملا حسین بن علی (۱۸۸۰). انوار سهیلی. کانپور:‌مطبعه نظامی.  (چاپ سنگی)

58.  دمج، محمد احمد (۱۹۹۴) .مرایا الامراء: او، الحکمه السیاسیه و الاخلاق و التعاملیه فی الفکر الاسلامی الوسیط. مع تحقیق کتاب قابوس‌نامه (النصیحه): بحث فی الاخلاق و فلسفه السیاسیه عند کیکاوس بن وشمگیر بن زیار. بیروت: بحسون و دار المنال. (کتابخانه دیجیتال نور)

59.  صابی، هلال بن محسن (1904) .تحفة الأمراء في تاریخ الوزراء. . بیروت : مطبعة الآباء الیسوعیین. (کتابخانه دیجیتال نور)

60.  خیربیتی، محمود بن اسماعیل (۱۹۹۶) الدرة الغراء في نصيحة السلاطين و القضاة و الأمراء. ریاض: مکتبة نزار مصطفی الباز. (کتابخانه دیجیتال نور)

۸-*شخصیت ویس در ویس و رامین: اسعد گرگانی، فخرالدین (۱۳۷۷) .ویس و رامین. با مقدمه، تصحیح و تحشیه محمد روشن. تهران: صدای معاصر. (از آغاز داستان تا رسیدن ویس و رامین به هم. صص ۴۱-۱۳۰)

61.  دلیله محتاله: محجوب، محمدجعفر (۱۳۷۴) «دلیله محتاله» ایران شناسی سال هفتم پاییز 1374 شماره 27. صص ۵۰۰-۵۳۰. (همچنین نگاه کنید به: افشاری، مهران (۱۳۹۹) .قصه دلیله محتاله: متن مصحح قصه دله و مختار همراه با پژوهشی درباره بن مایه ها و نوع ادبی آن. تهران: سخن؛ مزدا پور ، کتایون (۱۳۷۴) .دلیله محتاله. تهران: روشن گران)

62.  خسرو و شیرین و مقایسه آن با ویس و رامین: نظامی گنجه‌ای (۱۳۸۶) .خسرو و شیرین: متن علمی-انتقادی از روی ۱۴ نسخه خطی (با مشکول‌نویسی متن و واژه‌نامه). تصحیح بهروز ثروتیان. تهران:‌ امیرکبیر. (همچنین به سایت گنجور (اینجا) مراجعه کنید.)

63.  ورقه و گلشاه: عیوقی (۱۳۴۳) .ورقه و گلشاه عیوقی. به اهتمام ذبیح‌الله صفا. تهران: دانشگاه تهران. (همچنین نگاه کنید به: آتش، احمد (۱۳۳۳) «یک مثنوی گم‌شده از دوره غزنویان: ورقه و گلشاه عیوقی» . مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران. سال اول. شماره چهارم. صص ۱-۱۳.)

64.  تریستان و ایزوت:‌ بدیه، ژوزف (۱۳۳۶) .تریستان و ایزوت. ترجمه پرویز ناتل خانلری. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. ۲۳۶ صفحه.

65.  اخلاقیات در ویس و رامین: اولاد، فروغ (۱۴۰۱) .رمانس عاشقانه ویس و رامین: تحلیل داستان، شخصیت‌ها و بازتاب فرهنگی. اصفهان: نشر خاموش.

66.  هدایت، صادق (۱۳۷۷) «چند نکته در باره ویس و رامین» در: اسعد گرگانی، فخرالدین (۱۳۷۷) .ویس و رامین. با مقدمه، تصحیح و تحشیه محمد روشن. تهران: صدای معاصر. صص ۳۸۱-۴۱۳.  (اولین نشر: ۱۳۲۴)

67.  مینورسکی، ولادیمیر (۱۳۳۷) «ویس و رامین: داستان عاشقانه پارتی» ترجمه مصطفی مقربی. در: اسعد گرگانی، فخرالدین (۱۳۳۷) .ویس و رامین. با مقدمه مبسوط و حواشی و تعلقیات و فرهنگ واژه‌ها و فهرست‌های سه‌گانه. به اهتمام محمدجعفر محجوب. تهران: ابن سینا. صص ۳۸۹-۴۴۰.  (اولین نشر: ۱۳۲۶ و ۱۳۳۳)

۹-سفرنامه‌ها

*بخش مصر سفرنامه ناصرخسرو و مقایسه آن با بخش لندن سفرنامه‌‌های: مسیر طالبی و سفرنامه حاج سیاح. مندرج در: ناصرخسرو (۱۳۴۱ ق.) .سفرنامه. برلین: کاویانی. صص ۵۳-۹۶.

68.  گزارشی از سفر ناصرخسرو و سفرنامه او

69.  گزارشی از کتاب مسیر طالبی.  *شرح سفر به لندن و آکسفورد: میرزا ابوطالب خان (۱۳۵۲) .مسیر طالبی یا سفرنامه میرزا ابوطالب خان (۱۲۱۹ ه.ق.) .به کوشش حسین خدیوجم. تهران: کتابهای جیبی. صص ۱۰۱-۱۲۴.

70.  گزارشی از سفرنامه حاج سیاح. *بخش لندن سفرنامه حاج سیاح: حاج سیاح محلاتی (۱۳۶۳). سفرنامه حاج سیاح به فرنگ. به کوشش علی دباشی. تهران: ناشر. صص ۱۹۴-۲۲۰.

71.  سفرنامه‌نویسی به عنوان یک ژانر ادبی: تامسون،‌ کارل (۱۳۹۵) .سفرنامه‌نویسی. ترجمه سعیده زادقناد. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.

72.  محمدی فشارکی، محسن و فضل‌الله خدادادی (۱۳۹۲) «بررسی ساختار و گونه روایی در متن سفرنامه ناصرخسرو بر اساس نظریه ژپ لینت ولت» .متن‌شناسی ادب فارسی. دوره جدید. سال پنجم. شماره ۳. صص ۵۴-۶۸.

۱۰-ادبیات مشروطه

*نسقچی‌شدن حاجی بابای اصفهانی. مندرج در: موریه،‌ جیمز (۱۳۳۰) .سرگذشت حاجی بابا اصفهانی. ترجمه میرزا حبیب اصفهانی. تهران: بی‌نا. صص ۹۶-۱۰۹.

73.  گزارشی از کتاب حاجی بابا

74.  در باره شغل نسق‌چی باشی و مشاغل مرتبط با آن.

75.  کتاب احمد: طالبوف، عبدالرحیم (۱۳۵۶) .کتاب احمد. تهران: شبگیر.

76.  مسالک المحسنین: طالبوف، عبدالرحیم (۱۳۴۷) .مسالک المحسنین. تهران: کتاب‌های جیبی.

77.  سیاحت نامه ابراهیم بیک: زین‌العابدین مراغه‌ای (۱۳۸۴) .سیاحت‌نامه ابراهیم‌بیک. به کوشش م.ع. سپانلو. تهران:‌ آگه. ویراست دوم.

78.  جوادی یگانه، محمدرضا و سعیده زادقناد (۱۴۰۰) .حاجی بابای انگلیسی، حاجی بابای ایرانی: چگونه میرزاحبیب، حاجی بابای جدیدی آفرید. تهران: دانشگاه تهران.

زمان‌بندی جلسات

جلسه اول: ۲۹ بهمن: کلیات + طرح درس

جلسه دوم: ۶ اسفند. تعطیل

جلسه سوم: ۱۳ اسفند: گلدمن و لوکاچ

جلسه چهارم: ۲۰ اسفند: بوردیو + لوونتال

جلسه پنجم: ۱۹ فروردین: کارنامه اردشیر بابکان

جلسه ششم: ۲۶ فروردین: حسنک وزیر

جلسه هفتم: ۲ اردیبهشت: ضحاک و استبداد

جلسه هشتم: ۹ اردیبهشت: مجانین عقلا

جلسه نهم: ۱۶ اردیبهشت: حمله مغول

جلسه دهم: ۲۳ اردیبهشت: اخلاقیات سعدی

جلسه یازدهم: ۳۰ اردیبهشت: سیاست‌نامه‌ها

جلسه دوازدهم: ۶ خرداد: محتسب در شعر فارسی

جلسه سیزدهم: ۱۳ خرداد: سفرنامه‌ها

جلسه چهاردهم: ۲۰ خرداد: ادبیات مشروطه

شیوه نمره‌‌دهی

-        حضور و مشارکت در کلاس: ۳ نمره

-        ارائه کلاسی: ۳ نمره

-        کارنوشت نهایی: ۶ نمره

-        آزمون پایان ترم: ۱۰ نمره

.

طرح مطالب،‌ بارگذاری متون و گفتگو در گروه تلگرامی اجتماعیات در ادبیات فارسی: (اینجا)

ارتباط از طریق پست الکترونیکی  myeganeh@ut.ac.ir و esmaeelbeigi@gmail.com

برای مشاهده مطالب مرتبط و طرح درس و دریافت فایل‌ها به سایت mrjavadi.com بخش جامعه‌شناسی ادبیات مراجعه كنید.