طرح درس جامعه‌شناسی ادبیات
کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی. دانشگاه تهران
نیمسال اول ۱۴۰۳-۱۴۰۲
شنبه‌ها ساعت ۱۴-۱۶
محمدرضا جوادی یگانه
عمده مطالب این نیمسال، بجز نظریه‌های مهم جامعه‌شناسی ادبیات، بر پایه تحلیل مارشال برمن از سن‌پترزبورگ در ادبیات روسیه بنا شده است. برمن در این فصل طولانی (۱۳۷۹: ۲۱۰-۳۵۰)، پترزبورگ را با «سوارکار مفرغی» پوشکین، «بلوار نیفسکی» گوگول، «همزاد» و «یادداشت‌های زیرزمینی» و «بیچارگان» داستایوسکی، «چه باید کرد؟» چرنیشفسکی، «پترزبورگ» بیه‌لی، «تمبر مصری» ماندلشتام و برخی اشعار او، تحلیل می‌کند و نظریه خود را با نام «مدرنیسم توسعه‌نیافتگی» شرح می‌دهد. فصل چهارم کتاب برمن و متون ذکرشده در بالا، متون الزامی این نیمسال است. همه مطالب و نیز آثار مهم ادبی روسیه را، که فهرستشان در ادامه آمده، در کانال «منابع جامعه‌شناسی ادبیات (اینجا)» می‌توانید بیابید.
برمن، مارشال (۱۳۷۹) «فصل چهارم: مدرنیسم توسعه‌نیافتگی» .تجربه مدرنیته. ترجمه مراد فرهادپور. تهران: طرح نو. صص ۲۱۰-۳۵۰.
مهمترین نظریه‌های جامعه‌شناسی ادبیات به قرار زیر است:
هگل: رمان در مقام حماسه. این مطلب، مشهورترین نوشته هگل در باره درمان در مقام حماسه» است که در بخش سوم زیبایی شناسی آمده است. (منبع: لوکاچ-هگل (۱۳۷۷) «رمان از نظر گاه هگل». در: محمدجعفر پوینده (گردآورنده و مترجم). درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات. تهران: نقش جهان، صص ۳۴۹-۳۵۰. شرح این عبارت در مقاله در باره رمان» جورج لوکاچ در کتاب بالا، صفحات ۳۵۳ تا ۳۷۲ آمده است.) (لینک)
لوکاچ، جورج (۱۳۷۷) «در باره رمان» در: محمدجعفر پوینده (گزیده و ترجمه) .درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات. تهران: نقش جهان. صص ۳۵۳-۳۷۲. (لینک)
گلدمن، لوسین (۱۳۷۱) .جامعه شناسی ادبیات: دفاع از جامعه شناسی رمان. ترجمه محمدجعفر پوینده. تهران: هوش و ابتکار. فصل اول (مقدمه ای بر جامعه شناسی رمان). صص ۴۳-۱۹. (لینک فصل اول) فصل چهارم (روش ساختگرای تکوینی در تاریخ ادبیات). صص ۳۳۲-۳۱۵. (لینک فصل چهارم) (لینک کتاب)
بوردیو، پی یر (۱۳۷۵) «جامعه شناسی و ادبیات: آموزش عاطفی فلوبر». ترجمه یوسف اباذری. ارغنون. شماره ۹ و ۱۰: صص ۱۱۱-۷۷. (لینک) (مقاله بوردیو بر اساس تحلیل رمان تربیت احساسات فلوبر (لینک) است.)
لوونتال، لئو (۱۳۸۶) .رویکرد انتقادی در جامعه شناسی ادبیات. ترجمه محمدرضا شادرو. تهران: نی. جامعه شناسی ادبیات. صص ۷۱-۹۱. (لینک). دو مقاله اصلی لوونتال، پیش از این در مجله جامعه شناسی ایران با ترجمه دکتر شادرو منتشر شده بود. «جامعه شناسی ادبیات» (نوشته ۱۹۴۸). جامعه شناسی ایران. ۱۳۸۱. دوره چهارم شماره اول. صص ۱۱۷-۱۳۶. (لینک) «جامعه شناسی ادبیات؛ نگاهی به گذشته» (نوشته ۱۹۸۷). جامعه شناسی ایران. ۱۳۸۴. دوره ششم. شماره اول. صص ۱۵۱-۱۶۷. (لینک)
باختین، میخائیل (۱۳۷۷) «داستایوفسکی آفریننده رمان چندآوایی» در: محمدجعفر پوینده (گزیده و ترجمه) .درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات. تهران: نقش جهان. صص ۵۱۳-۵۱۶. (لینک)
کازانووا، پاسکال (۱۳۹۲). جمهوری جهانی ادبیات. ترجمه شاپور اعتماد. تهران: مرکز. فصل اول: اصول حاکم بر تاریخ جهانی ادبیات. صص 11- ۵۶. (لینک)
موررتی، فرانکو (۱۴۰۲) .اطلس رمان اروپایی، ۱۸۰۰-۱۹۰۰. ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: نی.
مورتی، فرانکو (۱۳۹۶) .بورژوا، در میانه تاریخ و ادبیات. ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه.
کار دانشجویی این نیمسال، نگارش یک کارنوشت حدود ده هزار کلمه‌ای در باره یک شهر (ایران یا جهان) بر اساس مدل کار برمن است.
اجزای نمره: مشارکت مداوم و همراهی با سیر خواندن متون ادبی روسیه و بخشی از کتاب برمن (۷ نمره)، آزمون پایان ترم (بر اساس مطالب کلاس و مقالات نظری، ۶ نمره) و کارنوشت نهایی (۷ نمره) .
فهرستی از مهمترین متون ادبی روسیه از ۱۹۰۰ تا انقلاب شوروی و پس از آن به قرار زیر است (متونی را معرفی کردم که نسخه الکترونیکی آن در دسترس است. هم متون مهم دیگر و هم ترجمه‌های بهتری هستند که در این فهرست نیستند.)
۱۸۳۳. پوشکین. سوارکار مفرغی
پوشکین، الکساندر سرگیویچ (۱۳۸۴) .سوارکار مفرغی. ترجمه حمیدرضا آتش‌برآب. تهران: هرمس. (صفحات اولیه)
پوشکین، آ. س. (۱۹۴۷) «مسین‌سوار» در: چند اثر. ترجمه ابوالقاسم لاهوتی. مسکو: اداره نشریات به زبان‌های خارجی. صص ۸۳-۱۲۴.
پوشکین، الکساندر (۱۹۶۶) «روئین‌سوار: داستان پتربورگی» در: چند چامه و درام. ترجمه وحید دستگردی. مسکو: بنگاه نشریات پروگروس. صص ۲۱-۴۱.
۱۸۳۳. پوشکین. یوگنی آنه‌گین
پوشکین، آلکساندر (۱۳۵۷) .یوگنی آنه‌گین. ترجمه منوچهر وثوقی‌نیا. تهران: گوتنبرگ.
۱۸۳۵-۱۸۴۲ گوگول. داستانهای پترزبورگی (پرتره، بلوار نوسکی، یادداشت‌های یک دیوانه، کالسکه، دماغ، شنل)
گوگول، ن. و. (۱۳۳۰) .تصویر. ترجمه رضا آذرخشی. تهران: سپهر. (نوشته‌شده در سال ۱۸۳۵)
گوگول، نیکلای (۱۳۸۱) «یادداشت‌های یک دیوانه» در: یادداشت‌های یک دیوانه؛ و هفت قصه دیگر. ترجمه خشایار دیهیمی. تهران: نی. صص ۲۳-۵۰. (نوشته‌شده در سال ۱۸۳۵)
گوگول، نیکلای (۱۳۸۱) «بلوار نیفکسی» در: یادداشت‌های یک دیوانه؛ و هفت قصه دیگر. ترجمه خشایار دیهیمی. تهران: نی. صص ۵۱-۹۶. (نوشته‌شده در سال ۱۸۳۵)
گوگول، نیکلای (۱۳۸۱) «کالسکه» در: یادداشت‌های یک دیوانه؛ و هفت قصه دیگر. ترجمه خشایار دیهیمی. تهران: نی. صص ۱۶۹-۱۸۴. (نوشته‌شده در سال ۱۸۳۶)
گوگول، نیکلای (۱۳۸۱) «دماغ» در: یادداشت‌های یک دیوانه؛ و هفت قصه دیگر. ترجمه خشایار دیهیمی. تهران: نی. صص ۹۷-۱۲۸. (نوشته‌شده در سال ۱۸۳۶)
گوگول، نیکلای (۱۳۸۱) «شنل» در: یادداشت‌های یک دیوانه؛ و هفت قصه دیگر. ترجمه خشایار دیهیمی. تهران: نی. صص ۱۲۹-۱۶۷. (نوشته‌شده در سال ۱۸۴۲)
۱۸۳۶. پوشکین. دختر سروان
پوشکین، الکساندر (۱۳۶۹) .دختر سروان. ترجمه شیوا رویگریان. تهران: میلاد بهاران. چاپ ششم.
پوشکین، الکساندر (۱۳۴۱) .دختر سروان. ترجمه پرویز ناتل خانلری. تهران: کتاب‌های جیبی. چاپ دوم.
۱۸۴۱. گوگول. نفوس مرده
گوگول، نیکلای (۱۳۷۰) .مردگان زرخرید، «بردگان مرده». ترجمه فریدون مجلسی. تهران: رسانه.
۱۸۴۶. داستایوسکی. بیچارگان (مردم فقیر)
داستایوسکی، فئودور (۱۳۸۹) .بیچارگان. ترجمه خشایار دیهیمی. تهران: نی.
۱۸۴۶. داستایوسکی. همزاد
داستایوسکی، فئودور (۱۳۶۸) .همزاد. ترجمه ناصر موذن. تهران: تندر.
۱۸۵۲. تورگینف. رودین
تورگینف، ایوان (۱۳۸۷) .رودین. ترجمه آلک قازاریان. تهران: اساطیر. چاپ دوم.
۱۸۵۹. گنچاروف. ابلوموف
گنچاروف، ایوان (۱۳۸۵) .ابلوموف. به همراه مقاله آبلومویسم چیست. ترجمه جدید از روسی سروش حبیبی. تهران: فرهنگ معاصر.
۱۸۶۲. تورگینف. پدران و پسران
تورگینف، ایوان (۱۳۸۸) .پدران و پسران. ترجمه مهری آهی. تهران: ناهید، علمی و فرهنگی.
۱۸۶۳. چرنیشفسکی. چه باید کرد؟
چرنیشفسکی، نیکالای (۱۳۲۹) .چه باید کرد؟: از داستانهای مردم نو؛ با مقدمه شرح زن‍دگ‍ی و آثار چرنیشفسکی. ترجمه پ‍رت‍و آذر. تهران: ناقوس.
۱۸۶۴. داستایوسکی. یادداشت‌های زیرزمینی
داستایوسکی، فئودور (۱۳۷۹) .یادداشت‌های زیرزمینی. ترجمه رحمت الهی. تهران: علمی و فرهنگی.
۱۸۶۶. داستایوسکی. جنایت و مکافات
داستایوسکی، فئودور (۱۳۸۸) .جنایت و مکافات. ترجمه مهری آهی. تهران: خوارزمی. چاپ ششم.
۱۸۶۷. داستایوسکی. قمارباز
داستایوسکی، فئودور (۱۳۸۳) .قمارباز. ترجمه صالح حسینی. تهران: نیلوفر.
۱۸۶۹. تولستوی. جنگ و صلح
تالستوی، لئون (۱۳۸۵) .جنگ و صلح. چهار جلد در دو مجلد. ترجمه سروش حبیبی. تهران: نیلوفر. چاپ چهارم.
۱۸۷۷. تولستوی. آناکارنینا
تولستوی، لئو (۱۳۷۸) .آنا کارنینا. دوره دو جلدی. ترجمه منوچهر بیگدلی خمسه. تهران: نگارستان کتاب.
۱۸۸۰. داستایوسکی. برادران کارامازوف
داستایوسکی، فئودور (۱۳۸۷) .برادران کارامازوف. دوره دو جلدی. ویرایش دوم. ترجمه صالح حسینی. تهران: ناهید. چاپ هشتم.
۱۹۰۲. گورکی. در اعماق اجتماع
گورکی، ماکسیم (۱۳۸۳) .در اعماق اجتماع. ترجمه عبدالحسین نوشین. تهران: قطره.
۱۹۰۳. چخوف. باغ آلبالو
چخوف، آنتوان (۱۳۴۷) .باغ آلبالو. ترجمه سیمین دانشور. تهران: نیل.
۱۹۱۳. بیه‌لی. پترزبورگ. ناقص
بیه‌لی، آندری (۱۴۰۲) .پترزبورگ. ترجمه افتخار نبوی‌نژاد. تهران: ثالث. چاپ دوم (نسخه الکترونیکی موجود در طاقچه و فیدیبو)
۱۹۱۴ مایاکوفسکی. ابر شلوارپوش
مایاکوفسکی، ولادیمیر (۱۳۶۹) .ابر شلوارپوش. ترجمه مدیا کاشیگر. تهران: شیوا.
۱۹۲۲-۱۹۴۱. آلکسی تولستوی. گذر از رنج‌ها
تولستوی، آلکسی (۱۳۸۰) .گذر از رنج‌ها. جلد اول: دو خواهر. ترجمه سروژ استپانیان. تهران: توس. (نوشته‌شده در سال ۱۹۲۲)
تولستوی، آلکسی (۱۳۸۰) .گذر از رنج‌ها. جلد دوم: سال هیجده. ترجمه سروژ استپانیان. تهران: توس. (نوشته‌شده در سال ۱۹۲۸)
تولستوی، آلکسی (۱۳۸۰) .گذر از رنج‌ها. جلد سوم:صبح تیره. ترجمه سروژ استپانیان. تهران: توس. (نوشته‌شده در سال ۱۹۴۱)
۱۹۲۸. ماندلشتام. تمبر مصری
Mandelstam, Osip (1986) “The Egyptian Stamp” in: .The Noise of Time; The Prose of Osip Mandelstam. Translated with Critical Essays by Clarence Brown. San Francisco: North Point Press. 131-163.
۱۹۲۹. الکسی تولستوی. پتر اول
تولستوی، آلکسی (۱۹۷۷) .پطر اول: رمانی تاریخی در سه جلد. جلد اول. ترجمه محمد هرمزان. مسکو: بنگاه نشریات پروگرس.
۱۹۳۴. ماندلشتام. استالین
یزدی، مسعود (۱۳۸۵) «استالین: خوانش شعری از ماندلشتام» بخارا. شماره ۴۹. صص ۲۶۵-۲۶۷.
۱۹۰۸ تا ۱۹۳۸ماندلشتام. اشعار
ماندلشتام، اوسیپ (۱۳۸۵) «چهار شعر از ماندلشتام» ترجمه حشمت جزنی. بخارا. شماره ۴۹. صص ۱۹۵-۱۹۷.
ماندلشتام، اوسیپ (۱۳۸۵) « چهارده شعر از ماندلشتام» ترجمه داود صالح و حسن محسنی‌زاده. بخارا. شماره ۴۹. صص ۲۰۶-۲۱۷.
ماندلشتام، اوسیپ (۱۳۸۵) «سه شعر از اوسیپ ماندلشتام» ترجمه نعیم بزازعطایی. بخارا. شماره ۴۹. صص ۲۰۳-۲۰۵.
ماندلشتام، اوسیپ (۱۳۸۵) «شش شعر از اسیپ ماندلشتام» ترجمه درخشنده ره‌گویی. بخارا. شماره ۴۹. صص ۱۹۸-۲۰۲.
ماندلشتام، اوسیپ (۱۳۸۵) «چند شعر از ماندلشتام» ترجمه وازریک در ساهاکیان. بخارا. شماره ۴۹. صص ۱۹۱-۱۹۴.
ماندلشتام، اوسیپ (۱۳۸۵) «یازده شعر از اوسیپ ماندلشتام» ترجمه علی عبداللهی. بخارا. شماره ۴۹. صص ۱۸۲-۱۹۰.
ماندلشتام، اوسیپ (۱۳۸۵) «دو شعر از اوسیپ ماندلشتام» ترجمه مراد فرهادپور. بخارا. شماره ۴۹. صص ۱۷۸-۱۷۹.
ماندلشتام، اوسیپ (۱۳۸۵) «از سروده های اوسیپ ماندلشتام: سه شعر از اوسیپ ماندلشتام» ترجمه رضا سیدحسینی و احمد پوری. بخارا. شماره ۴۹. صص ۱۶۹-۱۷۷.
ماندلشتام، اوسیپ (۱۳۸۵) «شعرهای ارمنستان» ترجمه رضا براهنی. بخارا. شماره ۴۹. صص ۲۱۸-۲۲۶.
۱۹۲۵-۱۹۴۰ شولوخوف. دن آرام
شولوخوف، میخائیل (۱۳۴۴) .دن آرام. دوره چهار جلدی. ترجمه م. ا. به‌آذین. تهران: نیل.
شولوخوف، میخائیل (۱۳۸۲) .دن آرام. دوره چهار جلدی. ترجمه احمد شاملو. تهران: مازیار.
۱۹۴۱. بولگاکف. مرشد و مارگاریتا
بولگاکوف، میخائیل (۱۳۸۸) .مرشد و مارگاریتا. ترجمه عباس میلانی. تهران: فرهنگ نشر نو. چاپ هشتم.
۱۹۵۵. ناباکوف. لولیتا
ناباکوف، ولادیمیر (۱۳۹۳) .لولیتا. ترجمه اکرم پدرام‌نیا. کابل: زریاب.
۱۹۵۷. پاسترناک. دکتر ژیواگو
پاسترناک، بوریس (۱۳۶۲) .دکتر ژیواگو. ترجمه علی‌اصغر خبره‌زاده. تهران: پیروز. چاپ ششم.
۱۹۳۲-۱۹۵۹شولوخوف. زمین نوآباد
شولوخوف، میخائیل (۱۳۵۷) .زمین نوآباد. دوره دو جلدی. ترجمه م. ا. به‌آذین. تهران: نیل. چاپ دوم.
۱۹۶۲. سولژنستین. یک روز ایوان دنیسوویچ
سولژنیتسین، الکساندر (۱۳۶۳) .یک روزِ ایوان دنیسوویچ. ترجمه رضا فرخفال. تهران: فاریاب.
۱۹۶۸. سولژنستین. بخش سرطان
سولژنیتسین، الکساندر (۱۳۶۲) .بخش سرطان. ترجمه سعدالله علیزاده. تهران: امیرکبیر.
۱۹۶۷. گینزبرگ. سفری در گردباد
گینزبرگ، یوگنیا (۱۳۶۱) .سفری در گردباد. ترجمه مهدی سمسار. تهران: خوارزمی. (چاپ اول ۱۳۴۸) (این کتاب، بخش اول رمان-خاطرات گیزبرگ از اردوگاه کار اجباری است)
گینزبرگ، یوگنیا (۱۳۶۹) .در دل گردباد . با مقدمه هانریش بل. ترجمه فرزانه طاهری. تهران: سروش. (این کتاب، بخش دوم رمان-خاطرات گیزبرگ از اردوگاه کار اجباری است)