طرح درس

اجتماعیات در ادبیات فارسی

کارشناسی علوم اجتماعی دانشگاه تهران

نیمسال دوم ۱۴۰۱-۱۴۰۲

محمدرضا جوادی یگانه

دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه تهران

اجتماعیات در ادبیات فارسی، عنوان درس جدیدی است که از این پس به جای جامعه شناسی ادبیات تدریس خواهد شد. و هدف آن «مطالعه بازنمود اجتماع و مسائل اجتماعی در آثار ادبی و تاثیر آثار ادبی در وقایع و تحولات اجتماعی»

در دهه‌های گذشته، درسی به نام اجتماعیات در ادبیات فارسی در مقطع کارشناسی تدریس می‌شد که من پیشتر توضیح انتقادی‌ای بر آن نوشته بودم (اینجا) و پس از آن جامعه‌شناسی ادبیات به عنوان درس مصوب، بیشتر بر رابطه رمان با جامعه با تاکید بر نظریه‌های جامعه‌شناسی ادبیات می‌پرداخت. یکی از نمونه‌های طرح درس جامعه‌شناسی ادبیات را اینجا می‌توانید ببینید. اما در بازنگری‌ای که اخیرا گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران انجام داده، بنا شد تا میان درسی که در دوره کارشناسی داده می‌شود با دوره‌های تکمیلی تمایز روشنی برقرار شود و لذا عنوان درس و تمرکز آن بر اجتماعیات در ادبیات کلاسیک فارسی قرار داده شد،‌ اما تلاش خواهد شد تا از رویکردهای جدید جامعه‌شناسی و جامعه‌شناسی ادبیات برای تحلیل آن متون استفاده شود.

از آنجا که بار اول است که این درس ارائه می‌شود، همکاری و مشارکت دانشجویان در درس ضرورت بیشتری دارد. و همچنین چون بخش مهمی از کار در کلاس، ارائه و مشارکت دانشجویان است، حضور به موقع در کلاس درس، الزامی است.

نکته دیگر اینکه توصیه من، خرید یا امانت گرفتن منابع برای استفاده از آنها است، اما با توجه به محذورات موجود و نیز وجود بیشتر منابع قدیمی‌تر فارسی یا نسخه‌های مشابه موجود در کانال‌های تلگرامی، لینک آنها قرار داده شده است.

بخش اول: متون نظری

متون نظری درس، مقالاتی از جورج لوکاچ (با تحلیل متنی از هگل)، لوسین گلدمن، لئو لوونتال، و پیر بوردیو است. پس از آن در باره ده موضوع مهم در تاریخ ادبیات ایران (و جهان) بحث و گفتگو خواهد شد.  فهرست این منابع نظری عبارت است از:

هگل: رمان در مقام حماسه. این مطلب، مشهورترین نوشته هگل در باره درمان در مقام حماسه» است که در بخش سوم زیبایی شناسی آمده است. (منبع: لوکاچ-هگل (۱۳۷۷) «رمان از نظر گاه هگل». در: محمدجعفر پوینده (گردآورنده و مترجم). درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات. تهران: نقش جهان، صص ۳۴۹-۳۵۰. شرح این عبارت در مقاله در باره رمان» جورج لوکاچ در کتاب بالا، صفحات ۳۵۳ تا ۳۷۲ آمده است.) (لینک)

لوکاچ،‌ جورج (۱۳۷۷) «در باره رمان» در: محمدجعفر پوینده (گزیده و ترجمه) .درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات.  تهران: نقش جهان. صص ۳۵۳-۳۷۲. (لینک)

گلدمن، لوسین (۱۳۷۱) .جامعه شناسی ادبیات: دفاع از جامعه شناسی رمان.  ترجمه محمدجعفر پوینده. تهران: هوش و ابتکار. فصل اول (مقدمه ای بر جامعه شناسی رمان). صص ۴۳-۱۹. (لینک فصل اول)  فصل چهارم (روش ساختگرای تکوینی در تاریخ ادبیات). صص ۳۳۲-۳۱۵. (لینک فصل چهارم) (لینک کتاب)

بوردیو، پی یر (۱۳۷۵) «جامعه شناسی و ادبیات: آموزش عاطفی فلوبر». ترجمه یوسف اباذری. ارغنون. شماره ۹ و ۱۰: صص ۱۱۱-۷۷.  (لینک) (مقاله بوردیو بر اساس تحلیل رمان تربیت احساسات فلوبر (لینک) است.)

لوونتال، لئو (۱۳۸۶) .رویکرد انتقادی در جامعه شناسی ادبیات. ترجمه محمدرضا شادرو. تهران: نی. جامعه شناسی ادبیات. صص ۷۱-۹۱. (لینک).  دو مقاله اصلی لوونتال، پیش از این در مجله جامعه شناسی ایران با ترجمه دکتر شادرو منتشر شده بود. «جامعه شناسی ادبیات» (نوشته ۱۹۴۸). جامعه شناسی ایران. ۱۳۸۱. دوره چهارم شماره اول. صص ۱۱۷-۱۳۶. (لینک) «جامعه شناسی ادبیات؛ نگاهی به گذشته» (نوشته ۱۹۸۷). جامعه شناسی ایران. ۱۳۸۴. دوره ششم. شماره اول. صص ۱۵۱-۱۶۷. (لینک)  (مقاله دوم،‌که زیر آن خط کشیده شده،  مقاله‌ای است که باید خوانده شود).

باختین،‌ میخائیل (۱۳۷۷) «داستایوفسکی آفریننده رمان چندآوایی» در: محمدجعفر پوینده (گزیده و ترجمه) .درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات.  تهران: نقش جهان. صص ۵۱۳-۵۱۶. (لینک)

بخش دوم: اجتماعیات در ادبیات فارسی

پس از آن وارد تحلیل متون و مطالب منتخب اجتماعیات در ادبیات فارسی خواهیم شد. در هر جلسه، یک یا چند متن اصلی مختصر ارائه شده که توسط همه دانشجویان پیش از شروع جلسه خوانده شده است. این متون در شرح درس با علامت * مشخص شده است. در هر جلسه، متون مرتبط با آن موضوع اصلی، مشخص شده که هر یک از این متون و مطالب، توسط یک دانشجو انتخاب شده و در آن جلسه به صورت بحث گروهی ارائه می‌شود. افرادی که باید گزارش خود را ارائه کنند، از پیش مشخص شده، ولی همه دانشجویان نیز موظف به مشارکت در مطالب کلاس هستند. بر اساس این گزارش در کلاس، کارنوشت نهایی نیز در انتهای ترم ارائه خواهد شد. آزمون نهایی نیز تحلیل متون *دار بر اساس مقالات نظری خواهد بود.

برای فهم بیشتر متون تاریخی، مطالعه این کتاب هم توصیه می‌شود:

انوری، حسن (۱۳۵۵) .فرهنگ اصطلاحات دیوانی و اداری در عصر سلجوقی و غزنوی. تهران: طهوری. (لینک)

۱-حسنک وزیر

* ذکر بر دار کردن حسنک وزیر. مندرج در: بیهقی، محمد بن حسین (۱۳۸۳) .تاریخ بیهقی. تصحیح علی اکبر فیاض. به اهتمام محمدجعفر یاحقی. مشهد: دانشگاه مشهد. صص ۱۸۹-۲۰۶. (لینک)

گزارشی از تاریخ بیهقی و ویژگی‌های آن.

دوره غزنویان: باسورث. کیلفورد، ادموند (۱۳۷۲). تاریخ غزنویان. ترجمهٔ حسن انوشه. تهران: امیر کبیر. (لینک)

گزارشی از قصاید فرخی سیستانی در باره حسنک وزیر (لینک)

شیوه بردار کردن حسنک وزیر و نظریه تعذیب میشل فوکو: فوکو، میشل (۱۴۰۱) .مراقبت و تنبیه:‌ تولد زندان. ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. تهران: نی. چاپ نوزدهم. (لینک)

خاندان وزیرپرور و وزیران مقتول در ایران. قاسمی، ابوالفضل (۱۳۵۴)‌ .الیگارشی یا خاندانهای حکومتگر ایران.  تهران: رز. دوره چهارجلدی (لینک)؛ فراستخواه،‌ مقصود (۱۴۰۱) .کنشگران مرزی. جلد اول. تهران: گام نو. «پس زمینه‌های تاریخی کنش‌گران مرزی» صص ۹۷-۱۲۴ (لینک خرید کتاب)؛  نجمی، ناصر (۱۳۶۸) .وزیران مقتول ایران. تهران: ارغوان (لینک).

اهل قلم و تفاوت آنها با اهل شمشیر: لمبتون، آن کاترین (۱۳۹۲) .تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران. ترجمه یعقوب آژند. تهران:‌ امیرکبیر. چاپ چهارم. (لینک)

جامعه‌شناسی نخبه‌کشی: رضاقلی، علی (۱۳۷۷) .جامعه‌شناسی نخبه‌کشی: قائم‌مقام، امیرکبیر، مصدق. تحلیل جامعه‌شناختی برخی از ریشه‌های تاریخی استبداد و عقب‌ماندگی در ایران. تهران: نی.  (لینک)

۲-ضحاک و استبداد

*داستان ضحاک در شاهنامه: مندرج در: از ابتدای داستان جمشید تا پایان داستان ضحاک؛ شاهنامه تصحیح خالقی مطلق (نیویورک، ۱۳۶۶، جلد اول، صفحات ۴۰-۸۶ (لینک))  (مطابق ابیات ۳۷۶ تا ۱۰۶۱ شاهنامه تصحیح فریدون جنیدی (جلد اول، نشر بلخ، ۱۳۸۵). برای شنیدن فایل صوتی این بخش ها با صدای اسماعیل قادرپناه، مراجعه کنید به کانال تلگرامی شاهنامه صوتی (فایل های ۰۰۰ تا ۰۰۲، اینجا)، و آلبوم درفش کاویانی شهرام ناظری (۱۳۹۴) (لینک)).

سعیدی سیرجانی، علی اکبر (۱۳۶۸) .ضحاک ماردوش از شاهنامه فردوسی. تهران: نو. (لینک)

رضاقلی، علی (۱۳۷۷) .جامعه‌شناسی خودکامگی: تحلیل جامعه‌شناختی ضحاک ماردوش. تهران: نی. (لینک)

حسین‌زاده، حمزه (۱۳۸۴) .ضحاک، از اسطوره تا واقعیت. تهران: ترفند. (لینک)

سودآور، ابوالعلاء (۱۳۸۵) .فره ایزدی. تهران: نی. (لینک)

کاتوزیان، محمدعلی همایون (۱۳۸۰) «فره ایزدی و حق الهی پادشاهان» .تضاد دولت و ملت: نظریه تاریخ و سیاست در ایران. تهران: نی. صص ۷۳-۱۰۵. (لینک) 

مقایسه ضحاک شاهنامه با گزارش سامی‌بیک: سامی‌بیک عثمانی (۱۴۰۱) .تیاتر ضحاک. ترجمه ابراهیم‌خان آجودان‌باشی. به کوشش فرید مرادی و ثمین برزگمند. تهران:‌ دیدآور. (ترجمه از متن عثمانی به فارسی در ۱۳۲۳ ه.ق. در مطبعه خورشید) (لینک خرید)

مقایسه ضحاک ضحاک شاهنامه با فاوست گوته: گونه، یوهان ولفانگ فون (۱۳۷۶) .فاوست. ترجمه م.ا. به‌‌آذین. تهران: نیلوفر. (لینک)

مقایسه ضحاک شاهنامه با نمایشنامه ضحاک ساعدی: ساعدی، غلامحسین (گوهر مراد)  (۱۳۷۷) .ضحاک. اهواز: به‌نگار. (لینک)

۳-مجانین عقلا

*داستان لقمان سرخسی مندرج در: محمداین منور (۱۳۶۶) .اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابی‌سعید ابی‌الخیر. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگه. «باب اول: در ابتداء حالت شیخ ما ابوسعید، قدس‌الله روحه العزیز» (ص ۱۴-۳۶) (لینک)

مجانین عقلا در مثنوی‌های عطار نیشابوری (لینک)

ریتر، هلموت (۱۳۸۷) .دریای جان: سری در آراء و احوال شیخ فریدالدین نیشابوری. ترجمه عباس زریاب خویی و مهرآفاق بایبوری. تهران: الهدی. ویراست دوم. دوره دوجلدی. (لینک) (بخش‌هایی از این کتاب و نیز ایده مجانین عقلا، در این دو مقاله ریتر منتشر شده است: ریتر، هلموت (۱۳۶۶) «دیوانگان در آثار عطار: بخشی از کتاب دریای جان» ترجمه عباس زریاب خویی. معارف. شماره ۱۱. صص ۱۲۹-۱۵۰ (لینک)؛ ریتر، هلموت (۱۳۶۶) «نزاع دیوانگان با خدا» ترجمه نصرالله پورجوادی. نشر دانش. شماره ۳۹. صص ۶-۱۷.) (لینک)

حسن نیشابوری، ابوالقاسم (۱۳۶۶) «عقلاء المجانین» ترجمه و تلخیص مهدی تدین. معارف. شماره ۱۱. صص ۳۹-۱۲۸. (لینک)

۴-حمله مغول

*ذکر احوال مرو و نیشابور در حمله مغول. مندرج در: جوینی، عطاملک بن محمد (۱۳۸۷) .تاریخ جهانگشای جوینی. دوره سه جلدی. مقدمه و تصحیح محمد قزوینی. تهران:‌ هرمس.  صص ۲۲۲-۲۴۳. (لینک)

گزارشی از کتاب جهانگشای جوینی

تاریخ مغول و حملات آن به ایران: اقبال آشتیانی، عباس (۱۳۶۴) .تاریخ مغول از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری. تهران: امیرکبیر. (چاپ اول، ۱۳۱۳) (لینک)

آداب و رسوم اجتماعی مغول:‌ولادیمیر تسوف، باریس (۱۳۸۳) .نظام اجتماعی مغول:‌فئودالیسم خانه‌به‌دوشی. ترجمه شیرین بیانی. تهران: علمی و فرهنگی. (لینک)

نظریه ناامنی در: فراستخواه، مقصود (۱۳۹۴) .ما ایرانیان: زمینه‌کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانی. تهران: نی. (لینک)

نظریه ناامنی در: پیران، پرویز (۱۳۸۴) «نظریه راهبرد و سیاست سرزمینی جامعه ایران» اندیشه ایرانشهر. شماره ۴: ۲۲-۳۴. (لینک) 

۵-اخلاقیات سعدی

*«جدال سعدی با مدعی، در بیان توانگری و درویشی». مندرج در: سعدی، مصلح بن عبدالله (۱۳۶۹) .کلیات سعدی. به اهتمام محمدعلی فروغی. تهران: امیرکبیر. (چاپ اول ۱۳۲۰). صص ۱۶۴-۱۷۰. (لینک) متن «جدال...» و برخی توضیحات در باره این بخش از گلستان سعدی را در سایت گنجور (اینجا) می توانید ببینید.

مقامه در شعر سعدی

مقایسه حکیم سعدی با رند حافظ و رند خیام

مقایسه گلستان و بوستان سعدی

همایون کاتوزیان،‌محمدعلی (۱۳۸۱) «دروغ مصلحت‌آمیز سعدی» ایران‌شناسی. شماره ۵۴. صص۲۷۹-۲۹۰. (لینک)

بازرگان، مهدی (عبدالله متقی) (۱۳۵۷) .سازگاری ایرانی: فصل الحاقی روح ملت ها. تهران: یاد. (لینک) ؛ (برای توضیح تكمیلی نگاه كنید به اینجا).

درباره سعدی: شایگان، داریوش (۱۳۹۳) .پنج اقلیم حضور (فردوسی، خیام، مولوی، سعدی، حافظ): بحثی درباره شاعرانگی ایرانیان. تهران: فرهنگ معاصر. (لینک)

پایدیا: یگر، ورنر (۱۳۷۶) .پایدیا. ترجمه محمدحسن لطفی. تهران:‌ خوارزمی. (لینک)

۶-سیاست‌نامه‌ها

*بخشی از کتاب سیاست‌نامه: «فصل پنجم: اندرمقطعان و پرسیدن تا با رعایا چون می‌روند؛ فصل ششم: اندرقاضیان و محتسب و رونق کار ایشان؛ فصل هفتم: اندر پرسیدن از احوال عامل و قاضی و شحنه و رئیس». مندرج در: نظام‌الملک، خواجه ابوعلی حسن طوسی (۱۳۴۷) .سیر الملوک (سیاست‌نامه). به اهتمام هیوبرت دارک. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. صص ۴۳-۷۹. (لینک)

اقطاع و مقطعان در نظام اداری و اقتصادی ایران

جایگاه قاضی، عامل و شحنه در نظام اداری ایران

سیاست مدنیه فارابی: ابونصر فارابی (۱۳۷۶) .السیاسه المدنیه. ترجمه و شرح حسن ملکشاهی. تهران: سروش. (لینک)

قابوس نامه: عنصرالمعالی کیکاوس بن اسکندر بن قابوس بن وشمگیر (۱۳۳۵) .کتاب نصیحت‌نامه قابوس‌نامه. تصحیح و مقدمه و حواشی امین عبدالمجید بدوی. تهران:‌ ابن سینا. (لینک)

نصیحه الملوک: غزالی، امام ابوحامد (۱۳۱۵-۱۳۱۷) .نصیحه‌الملوک. مقدمه و تصحیح و حاشیه جلال همایی. تهران: کتابخانه طهران. (لینک)

مزربان نامه: سعدالدین وراوینی (۱۳۵۵) .مرزبان‌نامه. تصحیح محمد روشن. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. (لینک)

نگاهی به کلیله و دمنه از منظر اندرز به پادشاهان: نصرالله منشی، ابوالمعالی (مترجم) (۱۳۸۸) .کلیله و دمنه. تصحیح و توضیح مجتبی مینوی. تهران: ثالث. (لینک)

کورش نامه از نظر شیوه اداره کشور توسط کورش: گزینوفون (۱۳۸۰) .کورش‌نامه (کوروپیدیا). ترجمه رضا مشایخی. تهران: علمی و فرهنگی. (لینک)

۷-محتسب در شعر فارسی

*مولوی: قطعه «خواندن محتسب مست خراب افتاده را به زندان» (دفتر دوم مثنوی. بخش ۵۸. اینجا) و پروین اعتصامی «مست و هوشیار» (دیوان پروین اعتصامی. اینجا)

محتسب در ادبیات فارسی‌

سری، ابوالقاسم (۱۳۷۸) «منصب محتسب در ایران» .حکومت اسلامی. سال شماره سیزدهم. صص ۱۵۱-۱۷۴. (لینک)

لمبتون، آن. ک. س. (۱۳۶۳) .سیری در تاریخ ایران بعد از اسلام. ترجمه یعقوب آژند. تهران:‌ امیرکبیر. فصل سوم: برخی از مناصب دیوانسالاری در ایران (حاجب و محتسب و داروغه و کلانتر). صص ۱۴۶-۱۷۵. (لینک)

ابن اخوه،‌ محمد ابن احمد قرشی (۱۳۶۰) .آیین شهرداری در قرن هفتم. ترجمه معالم القربه فی احکام الحسبه. ترجمه جعفر شعار. بنگاه ترجمه و نشر کتاب. (لینک)

ویژگی‌ها و شرایط محتسب در فقه: منتظری، حسینعلی (۱۳۶۵) «حسبه و شرایط محتسب. بخش اول» نور علم. بهمن ۱۳۶۵. شماره ۱۹. صص ۶-۲۱؛ (لینک) منتظری، حسینعلی (۱۳۶۶) «حسبه و شرایط محتسب. بخش دوم» نور علم. فروردین ۱۳۶۶. شماره ۲۰. صص ۸-۲۰. (لینک)

۸-سفرنامه‌ها

*بخش مصر سفرنامه ناصرخسرو و مقایسه آن با بخش لندن سفرنامه‌‌های: مسیر طالبی و سفرنامه حاج سیاح. مندرج در: ناصرخسرو (۱۳۴۱ ق.) .سفرنامه. برلین: کاویانی. صص ۵۳-۹۶. (لینک)

گزارشی از سفر ناصرخسرو و سفرنامه او

*شرح سفر به لندن و آکسفورد: میرزا ابوطالب خان (۱۳۵۲) .مسیر طالبی یا سفرنامه میرزا ابوطالب خان (۱۲۱۹ ه.ق.) .به کوشش حسین خدیوجم. تهران: کتابهای جیبی. صص ۱۰۱-۱۲۴. (لینک)

*بخش لندن سفرنامه حاج سیاح: حاج سیاح محلاتی (۱۳۶۳). سفرنامه حاج سیاح به فرنگ. به کوشش علی دباشی. تهران: ناشر. صص ۱۹۴-۲۲۰. (لینک)

سفرنامه‌نویسی به عنوان یک ژانر ادبی: تامسون،‌ کارل (۱۳۹۵) .سفرنامه‌نویسی. ترجمه سعیده زادقناد. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات. (لینک خرید کتاب)

۹-ادبیات مشروطه

*نسقچی‌شدن حاجی بابای اصفهانی. مندرج در: موریه،‌ جیمز (۱۳۳۰) .سرگذشت حاجی بابا اصفهانی. ترجمه میرزا حبیب اصفهانی. تهران: بی‌نا. صص ۹۶-۱۰۹. (لینک)

در باره شغل نسق‌چی باشی

کتاب احمد: طالبوف، عبدالرحیم (۱۳۵۶) .کتاب احمد. تهران: شبگیر. (لینک)

مسالک المحسنین: طالبوف، عبدالرحیم (۱۳۴۷) .مسالک المحسنین. تهران: کتاب‌های جیبی. (لینک)

سیاحت نامه ابراهیم بیک: زین‌العابدین مراغه‌ای (۱۳۸۴) .سیاحت‌نامه ابراهیم‌بیک. به کوشش م.ع. سپانلو. تهران:‌ آگه. ویراست دوم. (لینک)

۱۰-روایت پیاده‌روی سیاهان

*سخنرانی مارتین لوتر کینگ با عنوان «من رویایی دارم» (۱۹۶۳) در مقابل بنای یادبود آبراهام لینکلن در شهر واشنگتن‌‌دی‌سی. (متن سخنرانی و صوت آن. اینجا) (بخشی از سخنرانی در سایت آپارات. اینجا)

برای مقایسه با ادبیات جهان، یک مورد مهم جهانی را هم بررسی می‌کنیم: جنبش حقوق مدنی در آمریکا (۱۹۵۵ تا ۱۹۶۸) برای برابری سیاهان و سفیدها به رهبری مارتین لوتر کینگ. و آن را در چند رمان، قصه کودک و قصه مصور و فیلم دنبال میکنیم.

مساله روایت و کنش جمعی بر اساس سخنرانی «من رویایی دارم مارتین لوتر کینگ». میر، فردریک دبیلو (۱۳۹۸).روایت و کنش جمعی. ترجمه الهام شوشتری‌زاده. تهران: اطراف. (لینک خرید کتاب)

رمان کودک:  ویلیامز-گارسیا،‌ ریتا (۱۳۹۹) . تابستان دیوانه. تهران: پرتقال. (لینک خرید کتاب)

فیلم سلما. (Selma) به کارگردانی ایوا دوورنی Ava Marie DuVernay (۲۰۱۴)، که در باره راهپیمایی مارتین لوتر کینگ در شهر سلما است.  (لینک فیلم در آپارات)

لوییس،‌ جان (۱۳۹۹) . پیاده‌ها (جنبش مدنی سیاه‌پوستان). ترجمه محمد جباری. تهران: اطراف. (نشر سال ۲۰۱۳ و نامزد و برنده چند جایزه کتاب.) در باره پیاده روی (لینک خرید کتاب)

کورتیس، کریستوفر پل (۱۳۹۹) .واتسون‌ها به بیرمنگام می‌روند-۱۹۶۳. ترجمه محسن خادمی. تهران: چشمه. (ترجمه دیگر از زانیار ابراهیمی. نشر پرتقال. ۱۳۹۸) (نامزد و برنده چند جایزه کتاب کودک) (لینک خرید کتاب)

رمان خدمتکارها،‌ نوشته خانم کاترین استاکت Kathryn Stockett (۲۰۰۹). فیلم خدمتکاران (The Help) ساخته تیت تیلور (۲۰۱۱) از همین رمان گرفته شده است. استاکت، کاترین (۱۳۹۱) .خدمتکارها. ترجمه نسترن ظهوری. تهران: ققنوس. (ترجمه دیگر: استاکت،‌کاترین (۱۳۹۱) .کمک: داستانی از جامعه رنگین پوست. ترجمه میترا کیوان مهر. تهران: قطره. ویراست دوم؛ کتاب با عنوان خدمتکار و نیز کمک، توسط ناشران و مترجمان دیگر هم ترجمه شده است.)  (لینک خرید کتاب)

رمان کشتن مرغ مقلد (مینا):‌ To Kill a Mockingbird نوشته خانم هارپر لی، که در سال ۱۹۶۰ منتشر شده و سال بعد برنده جایزه پولیتزر شد و در ۱۹۶۲ فیلم معروفی از آن توسط رابرت مالیگن و با بازی گریگوری پک ساخته شده است. داستان کتاب اما به دادگاهی در دهه ۱۹۳۰ بر می گردد. لی، هارپر (۱۳۷۰) .کشتن مرغ مینا. ترجمه فخرالدین میرزمانی. تهران: توس (بازنشر، امیرکیر، ۱۳۹۰؛ علمی فرهنگی، ۱۴۰۱ چاپ یازدهم). (ترجمه‌های دیگر؛ لی، هارپر (۱۳۹۸) .مرغ مقلد. ترجمه سیمین نیکان. تهران: پارمیس؛ لی، هارپر (۱۴۰۰) .کشتن مرغ مقلد. ترجمه ساراس صوفی فتیده. تهران: نگارستان کتاب؛ لی،‌ هارپر (۱۴۰۱) .کشتن مرغ مینا. ترجمه بابک تیموریان. تهران: ناس؛ لی، هارپر (۱۳۹۴) .کشتن مرغ مینا. ترجمه روشنک ضرابی. تهران: ملکان؛ لی، هارپر (۱۴۰۰) .کشتن مرغ مینا. ترجمه نیلوفر سادات قندیلی. تهران: افق بی‌پایان؛ لی، هارپر (۱۴۰۱) .کشتن مرغ مقلد.ترجمه رضا ستوده. تهران: نگاه.) (لینک)

زمان‌بندی جلسات

جلسه اول: ۱۶ بهمن: کلیات

جلسه دوم: ۲۳ بهمن.

جلسه سوم: ۳۰ بهمن: طرح درس + گلدمن

جلسه چهارم: ۷ اسفند: گلدمن و لوکاچ

جلسه پنجم: ۱۴ اسفند: بوردیو

جلسه ششم: ۲۱ اسفند: لوونتال و باختین

جلسه هفتم: ۲۸ اسفند: مرور مقالات نظری

جلسه نهم: ۲۰ فروردین: حسنک وزیر

جلسه دهم: ۲۷ فروردین: ضحاک و استبداد

جلسه یازدهم: ۳ اردیبهشت: مجانین عقلا

جلسه دوازدهم: ۱۰ اردیبهشت: حمله مغول

جلسه سیزدهم: ۱۷ اردیبهشت: اخلاقیات سعدی

جلسه چهاردهم: ۲۴ اردیبهشت: سیاست‌نامه‌ها

جلسه پانزدهم: ۷ خرداد: محتسب در شعر فارسی

جلسه شانزدهم: ۳۱ اردیبهشت: سفرنامه‌ها +‌ ادبیات مشروطه

جلسه هفدهم: ۲۱ خرداد: روایت پیاده‌روی سیاهان

شیوه نمره‌‌دهی

-        حضور و مشارکت در کلاس: ۳ نمره

-        ارائه کلاسی: ۳ نمره

-        کارنوشت نهایی: ۶ نمره

-        آزمون پایان ترم: ۱۰ نمره

-        طرح مطالب،‌ بارگذاری متون و گفتگو در گروه تلگرامی اجتماعیات در ادبیات فارسی: (اینجا)

-        ارتباط از طریق پست الکترونیکی  myeganeh@ut.ac.ir

-        برای مشاهده مطالب مرتبط و طرح درس و دریافت فایل‌ها به سایت mrjavadi.com بخش جامعه‌شناسی ادبیات مراجعه كنید.