منو سایت
تاريخ:دوم مهر 1400 ساعت 18:26   |   کد : 7882
طرح درس مبانی تاریخ اجتماعی ایران
نیمسال اول ۱۴۰۰-۱۴۰۱

 

طرح درس مباني تاريخ اجتماعي ايران (3120085)

نيمسال اول ۱۴۰۰-۱۴۰۱

دانشکده علوم اجتماعي دانشگاه تهران

زمان: یک‌شنبه‌ها ۱۰ تا ۱۲

 

 

درس تاریخ اجتماعی ایران، می کوشد تا مهمترین عناصر اجتماعی تاریخ ایران را بکاود و دانشجویان را با مهمترین مفاهیم اجتماعی مرتبط با آن آشنا سازد. دوره زمانی این بررسی، تمرکز بر ایران جدید، یعنی از آغاز عصر صفوی تا پایان دوره رضاشاه دارد. این دوره، شامل شکل گیری ایران نوین، بزرگترین پیروزی ها و دشوارترین شکست ها، آغاز جنبش ها و انقلابات، و اصلاحات اجتماعی است. همچنین از لحاظ اجتماعی در ابتدای این دوران، زندگی ایرانیان مانند هزار سال پیش از آن بود و در انتهای این دوران، وارد عصر مدرن تاریخ ایران شده بود.

 

منابع اصلی این ترم شامل مقالات یا فصولی از کتاب ها است که با علامت * مشخص شده است (متن این منابع به صورت pdf یا قالب های دیگر نیز در دسترس است)؛ به همراه مطالبی که در کلاس درس بیان می شود. در گزینش منابع اصلی درس، تلاش شده تا نظرات متفاوت و نیز جدید در باره تاریخ ایران معرفی شود. علاوه بر منابع اصلی، منابع مرتبط دیگر هم در هر جلسه معرفی شده است و متون در دسترس مرتبط با آن منابع هم آمده است.

برخي منابع، کليات دوره قاجار را از منظر جامعه شناسی تاریخی بررسي کرده اند، که مي تواند براي آشنایی کلی و مقدماتی مورد استفاده قرار گيرد، که عبارتند از:

آبراهاميان، يرواند (1389) .تاريخ ايران مدرن. ترجمه محمدابراهیم فتاحی. تهران: ني. سه فصل اول این کتاب دوره قاجار تا پایان سلطنت رضاشاه را بررسی می کند.

فوران، جان (1377) .مقاومت شكننده: تاريخ تحولات اجتماعي ايران از صفويه تا سالهاي پس از انقلاب  اسلامي. ترجمه احمد تدين. تهران: رسا. فصول دوم تا ششم.

 عناوین موضوعات هر جلسه به همراه منابع آن عبارت است از:

 

1.       (۴ مهر) طرح درس + تاريخ اجتماعي و جامعه شناسي تاريخي و روش تحقیق در تاریخ اجتماعی

*برک، پيتر (1381) .تاريخ و نظريه اجتماعي. ترجمه غلامرضا جمشيديها. تهران: دانشگاه تهران. فصل اول  pdf و فصل دوم. pdf

شعبانی، رضا (۱۳۷۹) .تاریخ اجتماعی ایران. تهران:‌ قومس. ویراست سوم. pdf

نوذری، عزت الله (1376) .تاریخ اجتماعی ایران از آغاز تا مشروطیت‏. گناباد. نشر مرندیز.  اینجا

2.        (۱۱ مهر)  ایران جدید: قرون اولیه پس از اسلام و شکل گیری هویت جدید ایرانی در عصر صفوی

مطهري، مرتضي (1376) .خدمات متقابل اسلام و ايران. تهران: صدرا. pdf

فراي، ريچارد (1364) .عصر زرين فرهنگ ايران. ترجمه مسعود رجب نيا. تهران: سروش. pdf

طباطبایی، سیدجواد (1390) .خواجه نظام الملک طوسی: گفتار در تداوم فرهنگ. تهران: نگاه معاصر.

ماسينيون، لويي (1381) «ارزش و اهميت بين المللي همکاري هاي متفکران ايراني در قرون وسطي براي اعتلاي تمدن اسلامي» در: هنري کربن و ديگران .روح ايراني. ترجمه محمود بهفروزي. تهران: نشر پندنامک. صص 93-114.pdf

دنت، دانیل 1391) .مالیات سرانه و تاثیر آن در گرایش به اسلام. ترجمه محمدعلی موحد. تهران: خوارزمی.

*زيباکلام، صادق (1382) .ما چگونه ما شديم؟ ريشه‌يابي علل عقب‌ماندگي در ايران. تهران: روزنه: چاپ دوازدهم. فصل پنجم: خاموش شدن چراغ علم. صص 201-284. pdf

سيوري راجر (1374) .ايران عصر صفوي. ترجمه كامبيز عزيزي. تهران: نشر مركز. چاپ چهارم

سیوری، راجر (1382) .تحقیقاتی در ایران عصر صفوی. ترجمه عباسقلی غفاری فرد و محمد باقر آرام. تهران. امیرکبیر. pdf

شريعتي، علي (1377) .تشيع علوي، تشيع صفوي. تهران: چاپخش. چاپ دوم. pdf

رجايي، فرهنگ (1382) .مشکله هويت ايرانيان امروز. تهران: ني.

متی، رودی (1393) .ایران در بحران: زوال صفویه و سقوط اصفهان. ترجمه حسن افشار. تهران: مرکز.

3.      (۱۸ مهر) تاج و ترس: پادشاهی در ایران

ویتفوگل، کارل (1388) .استبداد شرقی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: ثالث.

سودآور، ابوالعلاء (1385) .فره ايزدي. تهران: ني. pdf

*کاتوزيان، محمدعلي همايون (1380) «فره ايزدي و حق الهي پادشاهان» .تضاد دولت و ملت: نظريه تاريخ و سياست در ايران. تهران: ني. صص 73-105. pdf

*آبراهاميان، يرواند (1387) «استبداد شرقي: بررسي ايران عهد قاجار» .مقالاتي در جامعه شناسي سياسي ايران. ترجمه سهيلا ترابي فارساني. تهران: پرديس دانش و شيرازه. صص 1-55. pdf آبراهاميان در اين مقاله بلند، نظريه استبداد ايراني (نظريه کاتوزيان) را نقد کرده است.

مجتبايي، فتح الله (1352) .شهر زيباي افلاطون و شاهي آرماني در ايران باستان. تهران: انجمن فرهنگ ايران باستان.

طباطبائي، جواد (1381) .ديباچه‌اي بر نظريه انحطاط ايران. تهران: نگاه معاصر. فصل نخست.

طباطبايي  فر، سيد محسن (1384) .نظام هاي سلطاني از ديدگاه انديشه سياسي شيعه. تهران: ني.

دریایی، تورج (گردآورنده) (۱۳۹۹) .نهاد پادشاهی در ایران؛ مجموعه مقالات. ترجمه مهناز بابایی. تهران: آبی پارسی. pdf

کواکبی،‌ عبدالرحمن (۱۳۷۸) .طبایع الاستبداد یا سرشتهای خودکامگی. ترجمه عبدالحسین میرزاقاجار. نقد و تصحیح محمدجواد صاحبی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی. pdf

الگار، حامد (1356) .دين و دولت در ايران: نقش علما در دوره قاجار.  ترجمه ابوالقاسم سری. تهران: توس. pdf

 

  

کارنوشت اول:

در باره رفتار مردم در شرایط استبدادی، منابع زیادی موجود است. آزمایش اطاعت از اتوریته استانلی میلگرام در سال 1961 و آزمایش زندان استنفورد فیلیپ زیمباردو در سال 1971، از بهترین نمونه ها هستند. شرح مفصل آزمایش میلگرام را در کتاب اطاعت از اتوریته (1381) می توانید بخوانید، در مقاله جوادی یگانه (۱۳۸۱)، نقد و بررسی کتاب به همراه گزارش مختصری از آزمایش نیز ارائه شده است. فیلم Experimenter (2105) نیز بر اساس این آزمایش ساخته شده است. در باره آزمایش زیمباردو منبع مستقلی به فارسی موجود نیست و در کتاب های روانشناسی اجتماعی و نیز سایت آزمایش (اینجا) می توان توضیحاتی را دید. بر اساس این آزمایش سه فیلم ساخته شده است: فیلم آلمانی Das Experiment (2001) و فیلم Experiment (2010) و البته Stanford Prison Experiment (2015) . البته فیلم آخر توضیح دقیق و کاملا برگرفته از آزمایش است. در این ترم از دانشجویان خواسته شده است تا فیلم آزمایشگر (2015) را مشاهده کرده و تبیین شرایط جامعه ایران در دوران استبداد بر اساس آن را در هزار کلمه بنویسند و تا آخر شب ۳۰ مهر ایمیل بزنید. اگر احساس میکنید فیلم دیگری بهتر از آزمایشگر میتواند وضعیت استبدادی را توضیح دهد، ابتدا به من اطلاع دهید و در صورت تایید،‌ بر اساس آن فیلم و فیلم آزمایشگر، تحلیل کنید.

یکی از منابع اصلی این تحلیل از رفتار آدمیان و معمولی شدن شر (ابتذال شر)، از نظرات هانا آرنت گرفته شده است، که در کتاب آیشمن در اورشلیم (۱۳۹۹) مفصل آمده است و کلمه آخر کتاب، ابتذال شر را نتیجه گرفته است. در باره نگارش این کتاب می توان به فیلم Hannah Arendt (2012) رجوع کرد که قبل و بعد نگارش کتاب را توصیف کرده است. البته در باره دادگاه آیشمن دو فیلم دیگر هم در دسترس است،‌ اولی Operation Final (2018) که عمدتا بر دستگیری آیشمن در بوئنوس آیرس و انتقال او به اورشلیم متمرکز شده و دیگری The Eichmann Show (2015) که پوشش رسانه ای دادگاه آیشمن را نشان می دهد. از خلال این سه فیلم به حال و هوای دادگاه و موضوعات مرتبط با آن می شود رسید و البته ایده اصلی آرنت که بر پایه دادگاه بنا شده،‌ یعنی ابتذال شر، جای تامل فراوان دارد. و نکته مهمتر اینکه،‌ شصت سال پس از دادگاه و مقاله آرنت، در دو فیلم اخیراساخته‌شده،‌ هیچ نشانی از دغدغه ابتذال شر آرنت نیست، تصور کنید در آن زمان، طرح این ایده چقدر می توانست مخالفت ایجاد کند.

آرنت، هانا (۱۳۹۹) .آیشمن در اورشلیم: گزارشی در باب ابتذال شر. ترجمه زهرا شمس. تهران: برج.

میلگرام، استانلی (1381) .اطاعت از اتوریته، یک دیدگاه تجربی. ترجمه مهران پاینده و عباس خداقلی. تهران. اختران.

جوادی یگانه، محمدرضا (1381) «نیمه تاریک و نه چندان دلربای وجود انسانی: نقد و بررسی کتاب اطاعت از اتوریته، یک دیدگاه تجربی» کتاب ماه علوم اجتماعی. شماره 73. دی و بهمن 1381. صص 73-80. html

 

4.    (۲۵ مهر) دولت: ساختار سیاسی و نظام اداری در ایران؛ نظام ایلیاتی و پیامدهای سیاسی آن

مارتين، ونسا (1389) .دوران قاجار: چانه زني، اعتراض و دولت در ايران قرن نوزدهم. ترجمه افسانه منفرد. تهران: کتاب آمه. فصل چهارم: «اصفهان: اعتراض مردمي، نظارت اجتماعي و شکل گيري تشريک مساعي» صص 129-155.pdf

*سریع القلم، محمود (1389) .فرهنگ سیاسی ایران. تهران: فرزان روز. فصل سوم: فرهنگ سیاسی ایران؛ مبانی تاریخی و عشیره ای. ص 54-73. pdf

ماوردی، علی بن محمد (1391) .آیین حکمرانی. ترجمه و تحقیق حسین صابری. تهران: علمی و فرهنگی.

کلونزر، کارلا (1389) .دیوانسالاری در عهد سلجوقی: وزارت در عهد سلجوقی. ترجمه یعقوب آژند. تهران: امیرکبیر.

رربورن، کلاوس میشائیل (1383). نظام ایالات در دوره صفویه. ترجمه کیکاووس جهانداری. تهران: علمی و فرهنگی.

نویدی، داریوش (1386) .تغییرات اجتماعی-اقتصادی در ایران عصر صفوی. ترجمه هاشم آغاجری. تهران: نی.

بابایی سوسن و دیگران (1390) .غلامان خاصه: نخبگان  نوخاسته دوران صفوی. ترجمه حسن افشار. تهران: مرکز.

اجلالي، فرزام (1373) .بنيان هاي حکومت قاجار: نظام سياسي ايلي و ديوانسالاري مدرن. تهران: ني.

میگدال، جوئل (1395) .دولت در جامعه: چگونه دولت‌ها و جوامع یکدیگر را متحول ساخته و شکل می‌دهند؟ ترجمه محمدتقی دلفروز. تهران: کویر.

*سميعي اصفهاني، عليرضا (1387) «جامعه قدرتمند، دولت ضعيف: تبيين جامعه شناختي مناسبات دولت-جامعه در ايران عصر قاجار». فصلنامه سياست. مجله دانشکده حقوق و علوم سياسي. دوره 38. شماره 3. صص 117-143. (مقاله بر اساس مدل میگدال است.).pdf

حافظ نيا، محمدرضا و سيد هادي زرقاني (1382) «الگوي حاکم بر فرايند پيوستگي و گسستگي سرزميني در ايران (از صفويه تا انقلاب اسلامي)» پژوهش هاي جغرافيايي. شماره 45. صص 75-90. pdf

زاهدي، شمس السادات و حميد تنکابني (1388) «درآمدي بر ريشه شناسي نهاد ديوانسالاري ايران در دوره اول قاجار» فرهنگ، ويژه تاريخ. شماره 71. صص 109-146. pdf

افشار، ايرج و حسين محجبوبي اردکاني (تصحيح و حاشيه) (1363) .چهل سال تاريخ ايران در دوره پادشاهي ناصرالدين شاه. (المآثر و آلاثار نوشته محمد حسن خان اعتماد السلطنه). تهران: اساطير «القاب دوره قاجار» صص 310-320.pdf فهرست کتاب آلماثر و آلاثار نيز شرح خوبي است از ساختار اداري عهد ناصري. pdf

5.       (۹ آبان)  لوتی یا لوطی: فتوت و جوانمردی در ایران

*واعظ کاشفي سبزواري، ملا حسين .فتوت نامه سلطاني. به اهتمام محمدجعفر محجوب. تهران: بنياد فرنگ ايران. باب پنجم: آداب طریق. صص 318-396. نه. pdf

افشاري، مهران (مقدمه، تصحيح و توضيح) (1382) «جوانمردي، قلندري و فرهنگ عامه ايران» در: .فتوت نامه ها و رسائل خاكساريه. تهران: پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي. صص شصت و پنج تا هفتاد و نه. pdf

*فتوت نامه قصاب در: افشاري، مهران (مقدمه، تصحيح و توضيح) (1382) .فتوت نامه ها و رسائل خاكساريه. تهران: پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي. صص 43-52. pdf

فتوت نامه سلمانيان در: افشاري، مهران (مقدمه، تصحيح و توضيح) (1382) .فتوت نامه ها و رسائل خاكساريه. تهران: پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي. صص 73-88. pdf

جوادی یگانه، محمدرضا و ساجده علامه (1397) «تحلیل رابطه سازمان صنفی و سازمان فتوت در ایران » فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی. دوره 7، شماره 2. تابستان 1397. صص 279-309. (pdf)

مختاری اصفهانی، رضا و محمدرضا جوادی یگانه (۱۳۹۶)‌ لوطی گری. تهران:‌ پژوهشگاه فرهنگ،‌ هنر و ارتباطات.

جوادی یگانه، محمدرضا و محمدرضا جعفرآقایی و رضا مختاری اصفهانی (1390) «مرام و مسلک لوطیان دوره قاجار» .جامعه پژوهی فرهنگی. دوره 2. شماره 2. صص 77-99. pdf

6.      (۱۶ آبان)  مسجد: دین در ایران

رجايي، فرهنگ (1382) .مشکله هويت ايرانيان امروز. تهران: ني. گفتار سوم

الگار، حامد (1356) .دين و دولت در ايران: نقش علما در دوره قاجار.  تهران: توس. pdf

مطهري، مرتضي (1376) .خدمات متقابل اسلام و ايران. تهران: صدراpdf

7.       (۲۳ آبان) محله: طبقات اجتماعی در ایران

رجايي، فرهنگ (1382) .مشکله هويت ايرانيان امروز. تهران: ني. گفتار چهارم.

*اشرف، احمد (1353) «ويژگيهاي تاريخي شهرنشيني در ايران: دوره اسلامي» نامه علوم اجتماعي. دوره 1، شماره 4. صص 49-7. pdf

اشرف، احمد و علي بنوعزيزي (1387) .طبقات اجتماعي، دولت و انقلاب در ايران. ترجمه سهيلا ترابي فارساني. تهران: نيلوفر. فصل دوم: «طبقات اجتماعي در دوره قاجاريه». صص 43-74. . pdf

ذکایی، محمدسعید و مریم امن پور 1391) .تاریخ فرهنگی بدن در ایران. تهران: تیسا. 

مهدوی، شیرین (1392) «نگاهی به زندگی روزمره مردم در اواخر عصر قاجار» پیام بهارستان. ترجمه حسین احمدزاده نودیجه. دوره 2. سال 5. شماره 19. صص 114-132 (pdf)

فلور، ویلم (2010) .تاریخ اجتماعی روابط جنسی در ایران. ترجمه محسن مینوخرد.  استکهلم: فردوسی.pdf

8.       (۳۰ آبان) آزمون میان ترم. از مباحث جلسات اول تا هفتم

9.      (۷ آذر) بازار: زندگی اقتصادی در ایران

سيف، احمد (1387) .قرن گمشده: اقتصاد و جامعه ايران در قرن نوزدهم. تهران: ني. فصل چهارم: وضعیت دهقانان در قرن نوزدهم. صص 65-111.pdf

کاتوزيان، محمدعلي همايون (1373) .اقتصاد سياسي ايران؛ از مشروطيت تا پايان سلسله پهلوي. ترجمه محمدرضا نفيسي و کامبيز عزيزي. تهران: مرکز. ويرايش دوم. pdf

مته، رودی و ویلم فلور و پاتریک کلاوسون (1396) .تاریخ پولی ایران از صفویه تا قاجاریه. ترجمه جواد عباسی. تهران: نامک.

کیوانی، مهدی و یزدان فرخی (1392) .پیشه وران و زندگی صنفی آنان در عهد صفوی. تهران: امیرکبیر.

جمال زاده، محمدعلي (1335) .گنج شايگان. برلن.كاوه.pdf

لمبتون‏، آن كاترين(1362) .مالك و زارع در ايران. ترجمه منوچهر اميري. تهران:‏انتشارات علمي و فرهنگي. pdf

ولي، عباس (1380) .ايران پيش از سرمايه داري. ترجمه حسن شمس آوري. تهران: مركز. pdf

*اشرف، احمد (1359) .موانع تاريخي رشد سرمايه داري در ايران. تهران: زمینه. فصل دوم و سوم. صص 46-88. pdf

باستاني پاريزي ابراهيم (1348) .سياست و اقتصاد عصر صفوي. تهران: صفي عليشاه. pdf

فشاهي، محمدرضا (1354) .گزارشي كوتاه از تحولات فكري و اجتماعي در جامعه فئودالي ايران. تهران: گوتنبرگ. pdf

افشار، ايرج و حسين محجبوبي اردکاني (تصحيح و حاشيه) (1363) .چهل سال تاريخ ايران در دوره پادشاهي ناصرالدين شاه. (المآثر و آلاثار نوشته محمد حسن خان اعتماد السلطنه). تهران: اساطير «صورت ماليات سال 1268 به حساب سياق» صص 321-330. pdf راي آشنايي با حساب سياق نگاه کنيد به: خطير، مصطفي (1342ق) .سياق خطير. تهران: مطبعه علمي. pdf؛ و نگاه کنيد به مقدم، اورين (1379) «خط ساياق: ميراثي از گذشتگان دور»فصلنامه وارليق. شماره 124-125 pdf همچنين نگاه کنيد به صدري، مهدي (1381) «به ياد يکي از دانش هاي فراموش شده ايراني: حساب سياق» فصلنامه تاريخ معاصر ايران. شماره 21-22. pdf

انصاري رناني، قاسم (1380) .تجارت در دوره قاجاريه. تهران: دانشگاه علامه طباطبايي.

ترابي فارساني، سهيلا (1384) .تجار مشروطيت و دولت مدرن. تهران: نشر تاريخ ايران.

مهدوي، شيرين (1379) .زندگي نامه حاج محمدحسن کمپاني امين دارالضرب. ترجمه منصوره اتحاديه و فرحناز اميرخاني حسينک لو. تهران: نشر تاريخ ايران.

توحیدلو، سمیه (139۴) .حیات اقتصادی ایرانیان در دوره مشروطه. تهران: هرمس.

علامه، ساجده(۱۳۹۸). بررسی جامعه شناختی سازمان های صنفی در بازارهای ایران( بازار تهران: ۱۸۰۰- ۱۹۰۶ م). رساله دکتری گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران.

ترابي فارساني، سهيلا (1385) «ریخت شناسی طبقه تجار در آستانه انقلاب مشروطه»  اطلاعات سیاسی-اقتصادی. شماره 227-230. صص 300-315. . pdf

حاضري، علي محمد و هادي رهبري (1385) «بررسي ماهيت طبقاتي تجار در دوره قاجاريه» .مجله جامعه شناسي ايران. دوره هفتم، شماره 1. صص 66-92. pdf

10.      (۱۴ آذر)  رندی: نظریه های منش، شخصیت و رفتار ایرانی

علمداری، کاظم (1385) .چرا ایران عقب ماند و غرب پیش رفت؟ تهران: نشر توسعه. pdf

کچويان، حسين (1383) «اين حضور معمايي» .كندوكاو در ماهيت معمايي ايران. قم: بوستان كتاب. صص 107-116. pdf

*پیران، پرویز (1384) «نظریه راهبرد و سیاست سرزمینی جامعه ایران» اندیشه ایرانشهر. شماره 4: 22-34. pdf

 خرمشاهي، بهاءالدين (1368) .حافظ نامه. بخش اول. تهران: انتشارات علمي فرهنگي. «رند /رندي» صص 413-403. pdf

*شايگان،(1371) .آسيا در برابر غرب. تهران : باغ آينه . «رند حافظ و مرد رند». 158-170. pdf

شريعتي، علي (1361) .بازشناسي هويت اسلامي- ايراني. تهران: الهام.pdf

چلبي، مسعود (1381) .بررسي تجربي نظام شخصيت در ايران. تهران: موسسه پژوهشي فرهنگ، هنر و ارتباطات. فصل اول «مروري بر بعضي تحقيقات تجربي در باره منش ايراني» صص 1-76.

رجايي، فرهنگ (1382) .مشکله هويت ايرانيان امروز. تهران: ني. گفتار اول

آشوري، داريوش (2005) «رندي و نظربازي» منتشر شده در سايت جستار .pdf

بیمن، ویلیام (1381). زبان، منزلت و قدرت در ایران، ترجمۀ رضا مقدمکیا، تهران: نی.

ثریا، سیدمهدی (۱۳۷۲) «صفای باطن: مطالعه‌ای در روابط متقابل بین چند صفت» .پژوهش های ارتباطی. شماره ۱. زمستان ۱۳۷۲. صص ۴۰-۵۱. pdf بازنشر در: ثریا، سید مهدی (1384). فرهنگ و شخصیت. تهران: قصیدهسرا.

فولر، گراهام (1373). قبلۀ عالم: ژئوپلیتیک ایران، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز.

عبدي، مصطفي (1386) «نظريه هاي مارکسيسم و توسعه نيافتگي ايران» فصلنامه تخصصي جامعه شناسي. دانشگاه آزاد اسلامي آشتيان. سال سوم. شماره اول. صص 93-110. pdf

*گوبینو، آرتور (1353) «نامه پانزدهم ژانویه 1856» نامه‌های کنت دو گوبینو و آلکسی دو توکویل. ترجمة رحمت‌الله مقدم مراغه‌ای. تهران: ابن‌سینا. صص 67-86. pdf

 

کارنوشت دوم

در کارنوشت دوم، دانشجویان باید سعی کنند توجیهاتی که مردم برای رفتارهای مبتنی بر خلقیات منفی در ایران استفاده می کنند، از دوره چهارجلدی امثال و حکم دهخدا،  استخراج کنند و شواهدی هم برای آن ارائه کنند. شرح بیشتر این کارنوشت، بعدا خواهد آمد، و مهلت تحویل آن هم تا آخر شب ۱۹ آذر است.

دهخدا، علی اکبر (۱۳۶۳) .امثال و حکم. (دوره چهارجلدی). تهران: امیرکبیر.

 

 

11.      (۲۱ آذر) ایرونی: خلقیات منفی ایرانیان

*بازرگان، مهدي (عبدالله متقي) (1357) .سازگاري ايراني: فصل الحاقي روح ملت ها. pdf تهران: ياد. (براي توضيح تكميلي نگاه كنيد به اينجا: html

جمالزاده، محمد علي (1345) .خلقيات ما ايرانيان. تهران:كتابفروشي فروغي. pdf

قاضي مرادي، حسن (1378) .پيرامون خودمداري ايرانيان. تهران: ارمغان. صص 97 تا 108.

فراستخواه، مقصود (۱۳۹۴) .ما ایرانیان (زمینه‌کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانی). تهران: نی.

تاجیک، محمدرضا (۱۳۹۸) .من‌های ایرانی: هستی‌شناسی انتقادی خودمان. تهران: تمدن علمی.

فاضلي، نعمت الله (1389) «در جستجوي روح ايراني» آيين. شماره 28 و 29. صص 27-31. html

*جوادی یگانه، محمدرضا (1395) «خلقیات منفی ایرانیان: خصلت ملی یا وضعیت اجتماعی؟» در: غلامرضا غفاری و محمدرضا جوادی یگانه (گردآورندگان).گزارش وضعیت اجتماعی کشور. جلد دوم: جمعیت، خانواده، خلقیات اجتماعی، دینداری. تهران: شورای اجتماعی کشور و پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. صص 261-289. pdf

جوادي يگانه، محمدرضا (1389) «زشت و زيباي خلقيات ايرانيان از نگاه درويش دروغين، آرمينوس وامبري» . پژوهشنامه (مجمع تشخيص مصلحت) شماره 58. ویژه اخلاق (1) آبان 13829. word

12.      (۲۸ آذر) تزلزل: آشنایی ایرانیان با غرب و اصلاحات عصر قاجار

رایین، اسمعیل (1347) .حقوق بگیران انگلیس در ایران. تهران: جاویدان. pdf

فرمانفرماییان، رکسانه (ویراستار) (1389) .جنگ و صلح در ایران دوره قاجار و پیامدهای آن در گذشته و اکتون. ترجمه حسن افشار. تهران: مرکز.

حائري، عبدالهادي (1367) .نخستين رويارويي هاي ايرانيان با دو رويه تمدن  بورژوازي غرب. تهران: اميركبير.

وحدت، فرزين (1383) .رويارويي فکري ايران با مدرنيت. ترجمه مهدي حقيقت‌خواه. تهران: ققنوس.

مجتهدی، کریم (1384) .آشنایی ایرانیان با فلسفه های جدید غرب. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

خليلي، محسن (1379) «استغراب، استذلال، استتباع: سه شيوه رويارويي ايرانيان با جماعت فرنگيه» نامه پژوهش فرهنگي. شماره 18-19. صص 13-48. pdf

خليلي، محسن (1386) «چيستي مفهوم فرنگ در گزارش نامه هاي تاريخي دوره قاجار» پژوهشنامه علوم سياسي. سال دوم دوره چهارم. صص 115-149. pdf

*آدميت، فريدون (1353) .اميرکبير و ايران. تهران: انتشارات خوارزمي. فصل ششم: تحول فکری در برخورد تمدن غربی. صص 157-191. pdf

طباطبائي، جواد (1385) .مکتب تبريز و مباني تجددخواهي. تبريز: ستوده. فصل دوم. (بخشی از این فصل را که در سیاست نامه شرق، شماره 2، آذر 1384 منتشر شده، به نقل از مجله بازتاب اندیشه شماره 7، در اینجا pdf یا از اینجاhtml بخوانید.)

امانت، عباس (1383) .قبله عالم: ناصر الدين شاه و پادشاهي ايران. ترجمه حسن کامشاد. تهران: کارنامه.

آدميت، فريدون (1351) .انديشه ترقي و حکومت قانون (عصر سپهسالار). تهران: خوارزمي.

زيباکلام، صادق (1382) .سنت و مدرنيته: ريشه‌يابي علل ناکامي اصلاحات و نوسازي سياسي در ايران عصر قاجار. تهران: روزنه. چاپ پنجم. فصل پنجم و ششم.

جوادی یگانه، محمدرضا و ریحانه جوادی (1392) .اصلاحات سه ساله: بررسی جامعه شناختی علل شکست روندهای اصلاحی در عصر ناصری. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. html

13.      (۵ دی) بازاندیشی و انقلاب: اندیشه های انقلابی عصر قاجار

مستشار الدوله (ميرزا يوسف خان تبريزي) (1386/1287ق) . يک کلمه. به اهتمام عليرضا دولتشاهي. تهران: بال. pdf

ناييني، ميرزا حسين (1334) .تنبيه الامه و تنزيه المله. به كوشش سيد محمود طالقاني. تهران: شركت سهامي انتشار. pdf

*ترکمان، محمد (گردآورنده) (1362) .رسائل، اعلاميه ها، مکتوبات، ... و روزنامه شيخ شهيد فضل الله نوري. (دو جلد). تهران: موسسه خدمات فرهنگي. «سئوال از شيخ فضل الله نوري در باره موافقت اوليه و مخالفت ثانويه او با مشروطيت و دلايل شرعي آن» جلد اول. صص 101-114. pdf

ترکمان، محمد (گردآورنده) (1362) .رسائل، اعلاميه ها، مکتوبات، ... و روزنامه شيخ شهيد فضل الله نوري. (دو جلد). تهران: موسسه خدمات فرهنگي. «کتاب تذکره الغافل و ارشاد الجاهل» جلد اول. صص 55-75. pdf

*آخوندزاده، ميرزا فتحعلي (1357) .الفباي جديد و مکتوبات. به کوشش حميد محمدزاده و حميد آراسلي. تبريز: نشر احيا. مکتوب اول کمال الدوله. pdf pdf

کرماني، ميرزا آقاخان (2000) .سه مکتوب. با مقدمه و ويرايش بهرام چوبينه. اسن آلمان: نيما ورلاگ.pdf

*ملکم خان، ميرزا (1327) .مجموعه آثار ميرزا ملکم خان. به اهتمام محيط طباطبايي. تهران: انتشارات علمي. دو اثر ملکم در اين مجموعه را ببينيد: «کتابچه غيبي يا دفتر تنظيمات» صص 1 تا 52 (از ص 24 به بعد، قانون اساسي پيشنهادي ملکم است) pdf (مقايسه اين قانون با قانون اساسي مشروطه word نيز قابل تامل است). «رساله غيبيه» صص 3-19. pdf

*ملکم خان، ميرزا (1381) .رساله هاي ميرزا ملکم خان ناظم الدوله. گردآوردنده و مقدمه حجت الله اصيل. تهران: ني. سخنراني ملکم در 1891 در لندن با نام «مدنيت ايراني» را در اين مجموعه (صص 158-165) ببينيد. pdf

جعفريان، رسول (1378) .بست نشيني مشروطه خواهان در سفارت انگليس: بررسي تحولات يکماهه تحصن مشروطه خواهان در سفارت انگليس. تهران: موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران. فصل ششم: «در سفارت چه گذشت» صص 107-127. . pdf

مجموعه نه مطلب بالا، نيمرخي (گزيده مختصر ولي نمايا) از مباحث مطرح شده در سال هاي منتهي به انقلاب مشروطه را نشان مي دهد. هر چند مطالب معتدلي مانند يک کلمه و نظرات ملکم خان نيز در آن دوره بيان مي شد، اما انتقاد شيخ فضل الله عمدتا به مطالب آخوندزاده و آقاخان کرماني است، که نمونه اي از آن آمده است.

 

آجوداني، ماشاءالله (1382) .مشروطه ايراني. تهران: اختران. نیمه اول: قدرت و حکومت.

بهنام، جمشید (1386) .برلنی ها: اندیشمندان ایرانی در برلن. تهران: فرزان روز.

طباطبايي، سيد جواد (1385) .زوال انديشه سياسي در ايران؛ گفتاري در مباني نظري انحطاط ايران. ويراسته جديد. تهران: کوير.

آدمیت، فریدون (1349) .اندیشه های میرزا فتحعلی آخوندزاده. تهران: خوارزمی.pdf

14.      (۱۲ دی) تجدد: حضیض ایران سنتی. برآمدن رضاشاه. فرجام انقلاب مشروطه

کدي، نيکي آر. (1381) .ايران دوران قاجار و برآمدن رضاخان (1175-1304). ترجمه مهدي حقيقت خواه. تهران: ققنوس.

آفاري، ژانت (1385) .انقلاب مشروطه ايران. ترجمه رضا رضايي. تهران: بيستون. فصول 6 تا 12.

مجد، محمد قلي (1387) .قحطي بزرگ 1296-1298 ه. ش. ترجمه محمد کريمي. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي. فصل اول. صص 15-29. pdf فصل دوم و سوم کتاب نيز پيش از اين توسط معصومه جمشيدي درفصلنامه مطالعات تاريخ معاصر ايران منتشر شده است. pdf

*شوستر، مورگان (1386) .اختناق ايران. ترجمه حسن افشار. تهران: ماهي. فصل ششم و هفتم. صص 137- 164. pdf

اتابکي، تورج (گردآوري و تاليف) (1387) .ايران و جنگ جهاني اول: ميدان نبرد قدرت هاي بزرگ. ترجمه مهدي حقيقت خواه. تهران: ققنوس.

شاهدي، مظفر (1385) «بحران سازي هاي سياسي و اقتصادي روس و انگليس در دوران دوم مشروطيت ايران» فصلنامه تخصصی تاریخ معاصر ایران. شماره 38. اين مقاله به فهم زمينه هاي حضور شوستر در ايران و قحطي بزرگ کمک مي کند. pdf

 

اتابکي، تورج (گردآوري و تاليف) (1385) .تجدد آمرانه: جامعه و دولت در عصر رضاشاه. ترجمه مهدي حقيقت خواه. تهران: ققنوس.

اتابکی، تورج (گردآوری و تالیف) (1390) .دولت و فرودستان: فراز و فرود تجدد آمرانه در ترکیه و ایران. ترجمه آرش عزیزی. تهران: ققنوس.

آشنا، حسام الدين (1384) .از سياست تا فرهنگ: سياست هاي فرهنگي دولت در ايران (1304-1320). تهران: سروش.

*منوچهري، عباس (1376) «کودتاي سوم اسفند 1299 و سلطانيسم ايراني؛ طرح يک ديدگاه» فصلنامه تاريخ معاصر ايران. سال اول. شماره 4. صص 9-18 pdf

توفيق، ابراهيم (1385) «مدرنيسم و شبه پاتريمونياليسم: تحليلي از دولت در عصر پهلوي» مجله جامعه شناسي ايران. دوره هفتم، شماره 1. صص 93-125. pdf

آبراهاميان، يرواند (1377) .ايران بين دو انقلاب. ترجمه احمد گل محمدي و محمد ابراهيم فتاحي. تهران: ني. 206-128.

جوادي يگانه، محمدرضا و فاطمه عزيزي (1388) « زمينه هاي فرهنگي و ادبي كشف حجاب در ايران؛ شعر مخالفان و موافقان». مجله جامعه شناسي ايران. دوره دهم، شماره 1. صص 99-137. word

 

15.     (۱۹ دی)  نتیجه گیری: ایران امروز و میراث گذشتگان

 

شيوه نمره دهي

-        حضور و مشارکت در کلاس: بيش از 2 جلسه غيبت، هر جلسه 5/. نمره کسر مي شود. نمره مشارکت در کلاس (انتقاد و پرسش و حضور موثر در مباحث) به نمره نهایی اضافه مي شود.

-        آزمون میان ترم: ۶ نمره. از مطالب ارائه شده و مقالات علامت *دار جلسات اول تا جلسه هفتم.

-        آزمون پايان ترم : (آزمون پايان ترم، از مقالات علامت *دار پس از آزمون میان ترم و مطالب طرح شده در کلاس است.) 7 نمره

-     کارنوشت: (دو کارنوشت بر اساس زمانبندی ارائه شده). ۷ نمره

ارتباط از طريق پست الكترونیکی: myeganeh@ut.ac.ir

براي مشاهده مطالب مرتبط و طرح درس و دريافت فايل ها به سايت mrjavadi.com بخش تاريخ اجتماعي مراجعه كنيد.

 

آدرس ايميل شما:  
آدرس ايميل دريافت کنندگان