منو سایت
تاريخ:پنجم مهر 1389 ساعت 18:52   |   کد : 379
تاريخ اجتماعي ايران
طرح درس نيمسال اول 89-90. بخش اول: تداوم
 

طرح درس مباني تاريخ اجتماعي ايران (3120085)- بخش اول: تداوم

نيمسال اول 1389-1390

دانشکده علوم اجتماعي دانشگاه تهران

زمان: سه شنبه ها، 14 تا 16.

درس اين ترم به عناصر اساسي و اجتماعي-اقتصادي هويت ايراني مي پردازد (يعني آنچه ما از گذشته به امروز ميراث آورده ايم) و نیز چالش های این هویت را ورود تجدد به ایران می کاود. به صورت مشخص، تلاش مي شود تا يکي از مهمترين دوره هاي تاريخ ايران، بيشتر بررسي شود. دوره پنجاه ساله پادشاهي ناصرالدين شاه، حداقل يک پنجاهم تاريخ مکتوب ايران است، بعلاوه شخصيت ناصرالدين شاه و فعاليت هاي کارگزاران دولتي، شورش هاي مردمي، علما و زنان، و خيزش اصلاح طلبي نيز از اين دوره، دوره اي يکه ساخته است. بگونه اي که مي توان آن را نمونه اي (تيپک) ترين دوران در تاريخ معاصر ايران دانست، و با شناخت دقيق تر از آن، فهم کلي اي از جامعه ايران در دوران اخير به دست آورد. از اين رو، در ترم حاضر ابعاد گوناگون هويت و زندگي اجتماعي ايرانيان با تاکيد در عهد ناصري بررسي مي شود. همچنين کارنوشت دانشجویی این ترم نيز در باره جدال سنت و تجدد در دوره ناصري است. برای دسترسی به منابع مربوط به دوران ناصری، موضوع «ناصرالدین قاجار، شاه ایران» را جستجو کنید. برخی از مهمترین منابع در کتاب قبله عالم، نوشته عباس امانت آمده است. فهرست منابع فارسی این کتاب می تواند کمک کند. (pdf)


منابع اصلی این ترم شامل مقالات یا فصولی از کتاب ها است که با علامت * مشخص شده است (متن این منابع به صورت
(pdf) یا قالب های دیگر نیز در دسترس است)؛ به همراه مطالبی که در کلاس درس بیان می شود. در گزینش منابع اصلی درس، تلاش شده تا نظرات متفاوت و نیز جدید در باره تاریخ ایران معرفی شود. علاوه بر منابع اصلی، منابع مرتبط دیگر هم در هر جلسه معرفی شده است و متون در دسترس مرتبط با آن منابع هم آمده است.

برخي منابع، کليات دوره قاجار را از منظر جامعه شناسی تاریخی بررسي کرده اند، که مي تواند براي آشنایی کلی و مقدماتی مورد استفاده قرار گيرد، که عبارتند از:

آبراهاميان، يرواند (1389) .تاريخ ايران مدرن. ترجمه محمدابراهیم فتاحی. تهران: ني. سه فصل اول این

کتاب دوره قاجار تا پایان سلطنت رضاشاه را بررسی می کند.

فوران، جان (1377) .مقاومت شكننده: تاريخ تحولات اجتماعي ايران از صفويه تا سالهاي پس از انقلاب

اسلامي. ترجمه احمد تدين. تهران: رسا.

عناوین موضوعات هر جلسه به همراه منابع آن عبارت است از:

1. (6 مهر) کليات و خلاصه مطالب ترم. شيوه نگارش کارنوشت.

تاريخ اجتماعي و جامعه شناسي تاريخي

اسمیت، دنیس (1386) .برآمدن جامعه شناسی تاریخی. ترجمه هاشم آغاجری. تهران: مروارید.

ریگین، چارلز (1388) .روش تطبیقی: فراسوی راهبردهای کمی و کیفی. ترجمه محمد فاضلی. تهران: آگه.

برک، پيتر (1381) .تاريخ و نظريه اجتماعي. ترجمه غلامرضا جمشيديها. تهران: دانشگاه تهران. فصل اول

2. (13 مهر) نگاهي گذرا به ايران از فتح ايران توسط مسلمانان تا حمله مغول.

شکل گيري ايران دوره جديد در دوره صفوي

زرين کوب، عبدالحسين (1330) .دو قرن سکوت. تهران: انتشارات علمي. برای اصلاحات زرین کوب در نظریه دو قرن سکوت خود، نگاه کنید به: زرین کوب، عبدالحسین (1343) .تاریخ ایران بعد از اسلام. تهران: امیرکبیر. فصل اول این کتاب، نقد انتقادی وی است بر منابع تاریخ ایران.

مطهري، مرتضي (1376) .خدمات متقابل اسلام و ايران. تهران: صدرا.

پورپيرار، ناصر (1381) .دوازده قرن سكوت (تاملي در بنيان تاريخ ايران). تهران: نشر كارنگ.

فراي، ريچارد (1364) .عصر زرين فرهنگ ايران. ترجمه مسعود رجب نيا. تهران: سروش.

زيباکلام، صادق (1382) .ما چگونه ما شديم؟ ريشه يابي علل عقب ماندگي در ايران. تهران: روزنه: چاپ دوازدهم

هوانسيان، ريچارد و جورج صباغ (گردآورندگان) (1381) .حضور ايرانيان در جهان اسلام. ترجمه فريدون بدره اي. تهران: مرکز بازشناسي اسلام و ايران.

نويدي، داريوش (1386) .تغييرات اجتماعي- اقتصادي در ايران عصر صفوي. ترجمه هاشم آغاجري. تهران: ني.

سيوري راجر (1374) .ايران عصر صفوي. ترجمه كامبيز عزيزي. تهران: نشر مركز. چاپ چهارم

شريعتي، علي (1377) .تشيع علوي، تشيع صفوي. تهران: چاپخش. چاپ دوم.

طباطبايي،جواد (1381) .سقوط اصفهان به روايت كروسينسكي. تهران: نگاه معاصر.

3. (20 مهر) ساختار سياسي و نظام اداري در ايران.

نظام ايلاتي و پيامدهاي سياسي آن

*مارتین، ونسا (1389) .دوران قاجار: چانه زنی، اعتراض و دولت در ایران قرن نوزدهم. ترجمه افسانه منفرد. تهران: کتاب آمه. فصل چهارم: «اصفهان: اعتراض مردمی، نظارت اجتماعی و شکل گیری تشریک مساعی» صص 129-155. (pdf)

اجلالی، فرزام (1373) .بنیان های حکومت قاجار: نظام سیاسی ایلی و دیوانسالاری مدرن. تهران: نی.

سمیعی اصفهانی، علیرضا (1387) «جامعه قدرتمند، دولت ضعیف: تبیین جامعه شناختی مناسبات دولت-جامعه در ایران عصر قاجار». فصلنامه سیاست. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی. دوره 38. شماره 3. صص 117-143. (pdf)

حافظ نیا، محمدرضا و سید هادی زرقانی (1382) «الگوی حاکم بر فرایند پیوستگی و گسستگی سرزمینی در ایران (از صفویه تا انقلاب اسلامی)» پژوهش های جغرافیایی. شماره 45. صص 75-90. (pdf)

زاهدی، شمس السادات و حمید تنکابنی (1388) «درآمدی بر ریشه شناسی نهاد دیوانسالاری ایران در دوره اول قاجار» فرهنگ، ویژه تاریخ. شماره 71. صص 109-146. (pdf)

افشار، ايرج و حسين محجبوبي اردکاني (تصحيح و حاشيه) (1363) .چهل سال تاريخ ايران در دوره پادشاهي ناصرالدين شاه. (المآثر و آلاثار نوشته محمد حسن خان اعتماد السلطنه). تهران: اساطير «القاب دوره قاجار» صص 310-320. (pdf) فهرست کتاب آلماثر و آلاثار نيز شرح خوبي است از ساختار اداري عهد ناصري. (pdf)

4. (27 مهر) پادشاهي در ايران (ناصرالدين شاه، شاه عباس و رضاشاه)

سودآور، ابوالعلاء (1385) .فره ايزدي. تهران: ني.

*کاتوزيان، محمدعلي همايون (1380) «فره ايزدي و حق الهي پادشاهان» .تضاد دولت و ملت: نظريه تاريخ و سياست در ايران. تهران: ني. صص 73-105. (pdf)

*آبراهامیان، یرواند (1387) «استبداد شرقی: بررسی ایران عهد قاجار» .مقالاتی در جامعه شناسی سیاسی ایران. ترجمه سهیلا ترابی فارسانی. تهران: پردیس دانش و شیرازه. صص 1-55. (pdf) آبراهامیان در این مقاله بلند، نظریه استبداد ایرانی (نظریه کاتوزیان) را نقد کرده است.

مجتبايي، فتح الله (1352) .شهر زيباي افلاطون و شاهي آرماني در ايران باستان. تهران: انجمن فرهنگ ايران باستان.

طباطبائي، جواد (1381) .ديباچه اي بر نظريه انحطاط ايران. تهران: نگاه معاصر. فصل نخست.

5. (4 آبان) دين در جامعه. رابطه دين و سلطنت

طباطبايي فر، سيد محسن (1384) .نظام هاي سلطاني از ديدگاه انديشه سياسي شيعه. تهران: ني.

الگار، حامد (1356) .دين و دولت در ايران: نقش علما در دوره قاجار. ترجمه ابوالقاسم سری. تهران: توس.

نجفي، موسي و موسي فقيه حقاني (1381) .تاريخ تحولات سياسي ايران: بررسي مولفه هاي دين-حاکميت-مدنيت و تکوين دولت-ملت در گستره هويت ملي ايران. تهران: موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران. چاپ دوم.

ميراحمدي مريم (1363) .دين و مذهب در عصر صفوي. تهران : اميركبير.

حائری، عبدالهادی (1360) .تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق. تهران: امیرکبیر.

6. (11 آبان) زندگي اقتصادي در دوره قاجار . تجارت، مالیات

سيف، احمد (1387) .قرن گمشده: اقتصاد و جامعه ايران در قرن نوزدهم. تهران: ني.

کاتوزيان، محمدعلي همايون (1373) .اقتصاد سياسي ايران؛ از مشروطيت تا پايان سلسله پهلوي. ترجمه محمدرضا نفيسي و کامبيز عزيزي. تهران: مرکز. ويرايش دوم.

جمال زاده، محمدعلي (1335) .گنج شايگان. برلن.كاوه.

لمبتون، آن كاترين(1362) .مالك و زارع در ايران. ترجمه منوچهر اميري. تهران: انتشارات علمي و فرهنگي.

ولي، عباس (1380) .ايران پيش از سرمايه داري. ترجمه حسن شمس آوري. تهران: مركز.

اشرف، احمد (1359) .موانع تاريخي رشد سرمايه داري در ايران. تهران: پيام.

باستاني پاريزي ابراهيم (1348) .سياست و اقتصاد عصر صفوي. تهران: صفي عليشاه

فشاهي، محمدرضا (1354) .گزارشي كوتاه از تحولات فكري و اجتماعي در جامعه فئودالي ايران. تهران: گوتنبرگ.

افشار، ايرج و حسين محجبوبي اردکاني (تصحيح و حاشيه) (1363) .چهل سال تاريخ ايران در دوره پادشاهي ناصرالدين شاه. (المآثر و آلاثار نوشته محمد حسن خان اعتماد السلطنه). تهران: اساطير «صورت ماليات سال 1268 به حساب سياق» صص 321-330. (pdf) (براي آشنايي با حساب سياق نگاه کنيد به: خطير، مصطفي (1342ق) .سياق خطير. تهران: مطبعه علمي. (pdf)؛ و نگاه کنيد به مقدم، اورين (1379) «خط ساياق: ميراثي از گذشتگان دور» فصلنامه وارلیق. شماره 124-125 (pdf) همچنین نگاه کنید به صدری، مهدی (1381) «به یاد یکی از دانش های فراموش شده ایرانی: حساب سیاق» فصلنامه تاریخ معاصر ایران. شماره 21-22. (pdf))

انصاری رنانی، قاسم (1380) .تجارت در دوره قاجاریه. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

ترابی فارسانی، سهیلا (1384) .تجار مشروطیت و دولت مدرن. تهران: نشر تاریخ ایران.

مهدوی، شیرین (1379) .زندگی نامه حاج محمدحسن کمپانی امین دارالضرب. ترجمه منصوره اتحادیه و فرحناز امیرخانی حسینک لو. تهران: نشر تاریخ ایران.

حاضری، علی محمد و هادی رهبری (1385) «بررسی ماهیت طبقاتی تجار در دوره قاجاریه» .مجله جامعه شناسی ایران. دوره هفتم، شماره 1. صص 66-92. (pdf)

قراملکی، احمد فرامرز (گردآورنده) (1386) .اخلاق حرفه ای در تمدن ایران و اسلام. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزرات علوم، تحقیقات و فناوری. کتاب مجموعه 27 مقاله است در باره اخلاق حرفه ای در ایران باستان، تمدن اسلامی، و در آموزه ها و معارف اسلامی. که سه مقاله زیر قابل تامل است: «وظایف و اختیارات نهاد نظاتری بر رفتار شهروندان در تمدن اسلامی» احمد بادکوبه هزاوه (صص 433-462)؛ «اخلاق حرفه ای و باورهای دینی در بازارهای ایران (سده 8-12 ه.ق.) محمدعلی کاظم بیگی (صص 491-514)؛ «مسئولیت های اخلاقی در قبال منافع عمومی در حکومت صفوی» ابوالفضل عابدینی (صص 515-556).

7. (18 آبان) ساختار و طبقات اجتماعي در ايران .سنت در ايران.

رجايي، فرهنگ (1382) .مشکله هويت ايرانيان امروز. تهران: ني. گفتار چهارم

محجوب، محمد جعفر (2000) .آيين جوانمردي يا فتوت. نيويورك. انتشارات كتابهاي ايراني.

*اشرف، احمد (1353) ويژگيهاي تاريخي شهرنشيني در ايران- دوره اسلامي .نامه علوم اجتماعي. دوره 1، شماره 4. صص 49-7. (pdf)

اشرف، احمد و علي بنوعزيزي (1387) .طبقات اجتماعي، دولت و انقلاب در ايران. ترجمه سهيلا ترابي فارساني. تهران: نيلوفر. فصل دوم: «طبقات اجتماعي در دوره قاجاريه». صص 43-74.

واعظ کاشفی سبزواری، ملا حسین .فتوت نامه سلطانی. به اهتمام محمدجعفر محجوب. تهران: بنیاد فرنگ ایران.

افشاري، مهران (مقدمه، تصحيح و توضيح) (1382) «جوانمردي، قلندري و فرهنگ عامه ايران» در: .فتوت نامه ها و رسائل خاكساريه. تهران: پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي. صص شصت و پنج تا هفتاد و نه. (pdf)

فتوت نامه قصاب در: افشاري، مهران (مقدمه، تصحيح و توضيح) (1382) .فتوت نامه ها و رسائل خاكساريه. تهران: پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي. صص 43-52. (pdf)

*فتوت نامه سلمانيان در: افشاري، مهران (مقدمه، تصحيح و توضيح) (1382) .فتوت نامه ها و رسائل خاكساريه. تهران: پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي. صص 73-88. (pdf)

8. (25 آبان) شخصيت ايراني.

خلقيات منفي ايراني

خرمشاهي، بهاءالدين (1368) .حافظ نامه. بخش اول. تهران: انتشارات علمي فرهنگي. «رند /رندي» صص 413-403. (pdf)

*شايگان،(1371) .آسيا در برابر غرب. تهران : باغ آينه . «رند حافظ و مرد رند». 158-170. (pdf)

شريعتي، علي (1361) .بازشناسي هويت اسلامي- ايراني. تهران: الهام.

چلبی، مسعود (1381) .بررسی تجربی نظام شخصیت در ایران. تهران: موسسه پژوهشی فرهنگ، هنر و ارتباطات. فصل اول «مروری بر بعضی تحقیقات تجربی در باره منش ایرانی» صص 1-76.

رجايي، فرهنگ (1382) .مشکله هويت ايرانيان امروز. تهران: ني. گفتار اول

آشوری، داریوش (2005) «رندي و نظربازي» منتشر شده در سایت جستار .(pdf)

ماسينيون، لويي (1381) «ارزش و اهميت بين المللي همکاري هاي متفکران ايراني در قرون وسطي براي اعتلاي تمدن اسلامي» در: هنري کربن و ديگران .روح ايراني. ترجمه محمود بهفروزي. تهران: نشر پندنامک. صص 93-114. (pdf)

*بازرگان، مهدي (عبدالله متقي) (1357) .سازگاري ايراني: فصل الحاقي روح ملت ها. تهران: ياد. (براي توضيح تكميلي نگاه كنيد به اینجا) (html)

جمالزاده، محمد علي (1345) .خلقيات ما ايرانيان. تهران:كتابفروشي فروغي.

قاضي مرادي، حسن (1378) .پيرامون خودمداري ايرانيان. تهران: ارمغان. صص 97 تا 108.

جوادي يگانه، محمدرضا (1386) «تنبلي اجتماعي: تعريف و ويژگي ها» .سايت شهر (5 شهريور 1386 ). (html)

جوادي يگانه، محمدرضا (1386) «مهمترين دشمن داخلي ايرانيان» سايت بازتاب. (6 فروردين 1386). (html)

جوانبخت، مهرداد (1379) .ايراني از نگاه انيراني: خلق و خوي ايرانيان از نگاه سياحان. اصفهان: آموزه.

فاضلی، نعمت الله (1389) «در جستجوی روح ایرانی» آیین. شماره 28 و 29. صص 27-31. (html)

آدرس ايميل شما:  
آدرس ايميل دريافت کنندگان