عظمت و انحطاط مسلمين

نظريه استاد شهيد مطهری در باره علل عقب ماندگی مسلمانان

برگرفته از مقدمه انسان و سرنوشت. قم: دفتر انتشارات اسلامي. 1363. (صص 3 تا 13)

اصل مطلب را در اینجا بخوانید

....اينجانب درست به ياد ندارد كه از چه وقت با مسأله علل انحطاط مسلمين آشنا شده است و از چه زمانی شخصا به بحث و تحقيق در اين مسأله علاقمند گرديده و درباره آن فكر می كرده است ، ولی می تواند به طور يقين ادعا كند كه متجاوز از بيست سال است كه اين مسأله نظر او را جلب كرده و كم و بيش در اطراف آن فكر می كرده و يا نوشته های ديگران را در اين زمينه می خوانده است .

از آن زمان تاكنون هر وقت به گفته يا نوشته ای در اين موضوع برمی خوردم ، با علاقه می خواندم و يا گوش می كردم ، و خيلی مايل بودم رأی و نظر گوينده يا نويسنده را دريابم ، تا آنكه در چند سال پيش ، ضمن بحثی نيمه درس و نيمه سخنرانی كه در اطراف يكی از احاديث نبوی (الاسلام يعلو و لا يعلي عليه) ايراد می كردم ، دامنه سخن به اين مطلب كشيد . اگر چه آنچه در اين زمينه تا آن وقت خوانده يا شنيده بودم احيانا مفيد بود ، اما مرا اقناع نكرده بود و چون در خود و مستمعين علاقه شديدی به فهميدن اين مطلب احساس می كردم تصميم گرفتم تا آنجا كه ممكن است غور و دقت كنم و اين مسأله را بررسی نمايم ، زيرا يافتن راه اصلاح اوضاع حاضر جهان اسلامی بستگی زيادی دارد به پيدا كردن علل و موجبات انحطاط آنها كه در گذشته وجود داشته است و يا اكنون نيز موجود است . برای اين كار لازم شد كه اولا نظر ديگران را ، اعم از مسلمان و غير مسلمان ، تا آنجا كه دسترسی دارم بررسی كنم ، و ثانيا موضوعاتی كه از اين نظر قابل طرح و گفتگو است ، هر چند تاكنون از اين نظر طرح نشده است ، بدون اغماض و پرده پوشی طرح كنم.

اينجا بود كه به گستردگی و دامنه وسيع اين مبحث پی بردم . فهميدم كه اگر بنا شود تحقيقی كافی و عالمانه در اين مطلب بشود ، بايد موضوعات آنها از عهده يك فرد خارج است و يا لااقل سالها وقت لازم دارد، معهذا در نظر گرفتم مقدمتا مطالب مربوطه را كلاسه و خلاصه كنم و بعضی از موضوعات را به طور نمونه و آزمايش مورد بحث و گفتگو قرار دهم و سررشته را به دست ديگران بدهم ، شايد به اين ترتيب نوعی همفكری و همكاری در يك بحث مهم اجتماعی اسلامی صورت بگيرد و يك سلسله بحثهای منظم و مفيد انجام يابد....