جوادی یگانه، محمدرضا و سیدمحمدعلی صحفی (1394) .پیدایش مخاطب تازه وسبک نو در ادبیات داستانی ایران و مخاطرات آن: بررسی جامعه شناختی خوانش دا.تهران: علم. (سایت نشر علم)
گزارشی از کتاب را در سایت کتابخانه تخصصی ادبیات در اینجا بخوانید.
23 صفحه اول کتاب را هم در اینجا بخوانید.
فهرست کتاب
مقدمه
فصل اول: معرفی کتاب دا
فصل دوم: تحلیل گفتمان انتقادی دا
فصل سوم: میزان خوانش دا (پیمایش تلفنی و اینترنتی)
فصل چهارم: خوانش تدریجی دا
فصل پنجم: دراماتیزه کردن تاریخ
فصل ششم: سخن آخر
منابع
پیوست
در باره کتاب
متون ادبی با توانایی‌هایی زیادی که در خود دارد از دیرباز مورد توجه منتقدان زیادی قرار گرفته است. نقد ادبی به عنوان شیوه‌ای برای تحلیل آثار ادبی خود به علمی فراگیر بدل شده که شعبه‌های متعددی را در خود جای داده است. هرچند در روزگار پیشین نقد ادبی معطوف به نویسنده بود و پس از آن بر متن به خودی خود تاکید داشت، امروزه شیوه‌ای از نقد ادبی مبتنی بر نگاه خواننده به متن پدید آمده و نظر منتقدان را به خود جلب کرده است. نقدی که درصدد شناخت فهم مخاطب از متن است و زاویه‌ی مخاطب به اثر ادبی را مورد توجه قرار می‌دهد.
ادبیات هرچند در نظر برخی به عنوان سرگرمی و تفریح شناخته می‌شود، نقش مهمی در شناخت افراد با جهان پیرامون خود دارد. تاریخ ادبیات مملو از متونی است که تاثیرات عمیقی بر فرهنگ و رفتار ملت‌ها گذاشته و برخی پایه‌گزار انقلاب و جنبشی اجتماعی بوده‌اند. از این رو، توجه به متن ادبی به عنوان آغازگر شیوه‌ای فرهنگی یا قوام‌بخش فرهنگ ملی حائز اهمیت است.
بزرگ‌ترین حماسه‌های ملی جهان توسط ادبیات ثبت و گسترش یافته و حماسه‌سرایانی چون فردوسی و هومر به واسطه‌ی ادبیات یاد چنین اتفاقاتی را جهانی نموده‌اند. پس از جنگ تحمیلی نیز افرادی برخاسته از متن جنگ، به عرصه‌ی ادبیات پا گذاشته و برای تداوم و بقای فرهنگ جنگ تلاش کردند. بعضی از این افراد، هم‌چون احمد دهقان، از خاطرات جنگ با رویکردی کاملا واقع‌گرایانه آغاز به کار نمودند و پس از چندی به رمان و داستان کوتاه روی آوردند. شاید بتوان دو علت عمده‌ی تغییر شیوه‌ی نگارش را در این افراد جذابیت و آزادی بیان به دور از ترس تحریف واقعیت در رمان دانست. واقعیتی که در خاطره از سویی خواننده را درگیر متن می‌سازد و از سوی دیگر نویسنده را متعهد به بیان حقیقت می‌نماید.
اما در سال‌های اخیر شاهد استقبال فزاینده‌ای از ادبیات جنگ بوده‌ایم که علت اصلی آن قدم گذاشتن در مسیری متفاوت از پیش بوده است. خاطراتی که با جمع‌آوری مجموعه مصاحبه‌هایی از یکی از شاهدان جنگ انجام گرفته و به واسطه‌ی نویسنده‌ی دیگری به رشته‌ی تحریر در آمده است. این موج با حضور کتاب دا آغاز شد و خاطرات بابانظر، من زنده‌ام و کتبی از این دست ادامه دهنده‌ی آن بود.
اما کتاب دا با حجمی سنگین، متنی عاطفی و به عنوان آغازگر این مسیر از توجه خاصی برخوردار گشت. این متن توانست به کتابی پرتیراژ تبدیل شود که رتبه‌ی اول این موج نو را به خود اختصاص دهد و تیراژ بالایش به مطالعه و فروش بالای آن تعبیر گردد. جزئی‌نگری و احساس‌گرایی دا باعث شد تا مخاطبان زیادی هم داشته باشد و طی آمارهایی که در کتاب حاضر نیز به آن اشاره‌ی مفصل شده است، حداقل بخش زیادی از جامعه قسمتی از آن را مطالعه کنند یا با نام و داستان آن آشنا شوند. استقبال فراگیر از این کتاب، آن را در دستیابی به عرصه‌های دیگری هم‌چون کتاب صوتی، نقاشی متحرک و ... موفق نمود.
این کتاب به تحلیل دا از منظر مخاطبان آن میپردازد. این کتاب با بررسی مخاطبان دا از زوایای مختلف و به شیوه‌های ادبی متفاوت سعی کرده تا این موج نوی ادبی را به چالش کشد. تحلیل پرسشنامه‌ی اینترنتی، پرسشنامه تلفنی، تحلیل گفتمان و تحلیل خوانش تدریجی دا از جمله بررسی‌های به عمل آمده در این کتاب است.
با توجه به خاطرات دا، به نظر می‌رسد این دست آثار ادبی با تلفیق واقعیت و تخیل توانسته‌اند جذابیت‌های زیادی را به متن دهند که گاهی این جذابیت‌ها مخاطره‌آمیز می‌گردد. به عنوان مثال بسیاری از خوانندگان دا نمی‌توانند تمام جزئیات آن را مورد قبول بدانند، چون این مصاحبه‌ها سال‌ها بعد از اتفاقات جاری در زندگی شاهد عینی آن رخ داده و به یاد داشتن این حجم از جزئیات مخاطب را به شک می‌اندازد. هم‌چنین شیوه‌ی رمان‌گونه‌ی این کتاب آن را از حال و هوای گفت و گو بیرون آورده و به شیوه‌ی تخیلی نزدیک کرده است.
از سوی دیگر، سیاست‌گزاری پخش این کتاب باعث شده تا برخی از مخاطبانش آن را به عنوان کتابی دولتی تصور کرده و نتوانند با نویسنده هم‌سو گردند. پخش وسیع این کتاب توسط سازمان‌ها و نهادهای دولتی و هدیه‌ی آن به عموم افراد فارغ از تحصیلات و میزان علاقه‌ی آنان به مطالعه باعث شده تا شبهاتی در مورد رابطه‌ی نشر، فروش و مطالعه این کتاب رخ دهد. بررسی‌های به عمل آمده نشان می‌دهد، این کتاب هرچند مخاطبان زیادی را به خود جلب کرده است، فروش و مطالعه‌ای مطابق با تیراژ بالای خود نداشته و بخشی از آن به عنوان هدیه توزیع شده و در عمل به دست خوانندگان و مشتاقان کتاب مذکور نرسیده است.
به طور کلی، اتفاقی که در مورد این‌گونه ادبیات در جریان است از سویی این متون را از آثار ادبی فاخر جدا می‌سازد و از سوی دیگر با درهم‌آمیختگی واقعیت و تخیل آن را از از متون واقعی جنگ دور می‌گرداند.