غيبت مشروعيت سيستم در سينماي ايران و مقايسه آن با سينماي آمريکا
منتشر شده در اولین شماره مجله جامعه شناسی هنر و ادبیات
تاريخ : هفتم دی 1388 ساعت 14:00   کد : 323

جوادي يگانه، محمدرضا (1388) «غيبت مشروعيت سيستم در سينماي ايران و مقايسه آن با سينماي آمريکا» .جامعه شناسي هنر و ادبیات. شماره اول. بهار و تابستان 1388. صص 61-96.

اصل مقاله را از اینجا بخوانید.

چکيده

سينما کارکردي دوگانه دارد، هم بازتاب جامعه و تطورات آن است و هم مي تواند دنياي تازه اي بيافريند که جامعه با واسطه آن بتواند خود را بگونه اي ديگر ببيند و از اين طريق، سينما مي تواند تغييرات اجتماعي ايجاد کند. يکي از جلوه هاي اين نمايش دوگانه در رابطه سينما با حکومت و مشروعيت آن است. اين بحث در اين مقاله به توجه به نظرات وبر و هابرماس در باره مشروعيت نظام هاي عقلاني و مشروعيت بخشي به آن ارائه شده است.

در سينماي سياسي امروز جهان، توجه به مقوله هاي ارائه شده از طريق سينما و بررسي تاثير آن بر نظام فرهنگي و سياسي روبه تزايد است. سينماي آمريکا در موضوع مشروعيت حکومت، موفقيت هاي چشمگيري داشته، و در اکثر موارد بازتابنده و ايجادکننده مشروعيت حکومت و نظام سياسي (در سطح کلان آن) است و حتي فيلم هاي اعتراضي و انتقادي نسبت به نظام سياسي نيز در نهايت، نگاهي مثبت به نظام سياسي داشته و هرگز بيننده را به نتيجه اي سيستم برانداز نمي رسانند. اما در ايران، اين مساله حالتي تقربيا معکوس داشته و عنصري بنام مشروعيت حکومت در سينماي ايران (در کليت آن) تقريبا غايب است. اين مساله از يک طرف، نشان دهنده تغييرات اخير در جامعه ايران و کاهش مشروعيت نظام سياسي نزد افراد جامعه است، و از طرف ديگر حاکي از تلاشي است که روشنفکران (آگاهانه يا ناخودآگاه) در جهت بيان نظر نامساعد خود نسبت به نظام سياسي دارند.

در اين مقاله به تحليل محتواي چند فيلم مطرح سينماي ايران در دهه گذشته و مقايسه آن با سينماي آمريکا پرداخته شده و تلاش شده تا از منظري جامعه شناختي، ويژگي هاي اجتماعي شخصيت هاي قهرمانان در فيلم هاي با موضوع پليسي و سياسي و نوع نگاه آنان به جامعه و حکومت بررسي شود؛ موضوعاتي چون: انفعالي بودن شخصيت ها، مقصر دانستن ساختار سياسي و جامعه، انفجاري عمل کردن، فقدان شخصيتي در درون سيستم که منزه باشد و بتواند مشکل را حل کند، و نوع نگاه به قانون، .

در انتها نيز فرضياتي در باره علل اين غيبت در سينماي ايران (مانند: برخوردهاي منفي حکومت با روشنفکران و سينماگران، مخالفت روشنفکران و فيلمسازان با حکومت، تاثيرات هنر کمونيستي بر روشنفکران ايراني، ضعف نظارتي و حمايتي حکومت در فهم و حمايت از سينماي موثر و حامي نظام) مطرح شده و عوارض و پيامدهاي سياسي و اجتماعي اين مساله پرداخته شده است.

کليدواژه: مشروعيت، مشروعيت بخشي، نظام سياسي، سينماي ايران، سينماي آمريکا