منو سایت
تاريخ:دوم مهر 1393 ساعت 17:49   |   کد : 610
خلقيات ايرانيان
مهمترين مشکل کشور چيست؟
یادداشت دکتر سریع القلم در عصر ایران که فقدان ارتباطات بین المللی را مهمترین مشکل کشور می داند.

عصر ایران. اول مهر ۱۳۹۳ (اینجا)

عصرایران - مهم ترین مشکل کشور چیست؟ این موضوعی است که دکتر محمود سریع القلم، استاد دانشگاه شهید بهشتی در یادداشتی برای عصرایران بدان پرداخته است که در زیر می آید:

به سه مورد زير، توجه فرماييد:

.1 كشورهاي عربي حوزة خليج فارس حدود 2 تريليون دلار صندوق دخيرة ارزي (خارج از بودجه جاري خود) دارند كه در سال چند صد ميليارد دلار از طريق سرمايه گذاري در غرب و آسيا، براي اين كشورها و نسل هاي آتي آنها سود حاصل مي كند؛

.2منطقه سي لي كان ولي (Silicon Valley) كه مهم ترين منطقه فن آوري جهان در شمال كاليفرنياست با جمعيتي معادل 617/828/6 نفر در ماه جاري، درآمد سرانة 288/63 دلار كه جزء بالاترين در جهان است را رقم زد؛

.3 چيني ها اخيراً موشك زمين به درياي 1100 كيلومتري (DF-21D) با هزينة 11 ميليون دلار با موفقيت آزمايش كردند.

معاني صريح و تلويحي اين تحولات عظيم در سطح همسايه هاي ما و در مقياس جهاني چيست؟ همة كشورها به فكر توسعه و افزايش توان مندي هستند حتي قطر با جمعيت 250 هزار نفري معادل يك محلة تهران. اعراب جنوب خليج فارس به تدريج در حال خريد روزافزون سهام شركت هاي نفتي بزرگ جهان هستند و اگر ما در آينده بخواهيم به منظور دستيابي به فن آوري نفت و گاز، با شركت هاي بزرگ جهان همكاري كنيم چه بسا با دستور كار سياسي همسايگان سهامدار خود نيز روبرو شويم. آيا مي توان عنصر فن آوري و تكنيك را از فرآيند توليد ثروت و قدرت ناديده گرفت؟ چيني ها به دو دليل وارد عرصة جهاني شده اند: اول فروش كالا و خدمات و دسترسي به پول و ثروت و دوم همكاري هاي مربوط به دستيابي فن آوري. از قديم روس ها و چيني ها علاقة وافري به منطقة سي لي كان ولي داشته اند به طوريكه آمريكا، اين منطقه را از مناطق كليدي امنيت ملي خود تلقي مي كند.

آيا مي توان به جز افزايش توان مندي هاي اقتصادي، توليدي، مالي و فن آوري هدف ديگري براي يك كشور در اين منظومة موجود جهاني تصور كرد؟ هر هدف سياسي و هر افق فرهنگي كه يك كشور براي خود درنظر بگيرد، تابع توليد امكانات و ثروت است. وقتي روزنامه ها و رسانه ها را مطالعه مي كنيم، هر فردي، هر نهادي و هر جمعيتي، اشكالات كشور را از زاويه ديد و منافع خود مي بيند: يكي مي گويد مهمترين مشكل، آلودگي هواي تهران است. ديگري اظهار مي دارد بالا بودن تعداد سارقان و معتادان مسئله اصلي ماست.

باز ديگري تصور مي كند كه مسئله اصلي ما ايرانيان، تحولات عراق است. آن طرف تر، مطرح می شود هدف اصلي زندگي ما ايرانيان تغییر جهت و ماهیت نظام بین المللی است. همينطور مسايل ديگر: فساد، رانت خواري، فرسوده بودن ناوگان هوايي، بوروكراسي ناكارآمد، جاده هاي ناامن، بنزين ناسالم، لبنيات آلوده، بحران کمبود آب، تعداد پرونده هاي قضايي، نبود امكانات براي عامه مردم براي رسيدگي به بهداشت دندان، رسانه هاي ضعيف و عمدتاً تبليغاتي و غيره
.

آيا با وجود صدها مؤسسه تحقيقاتي و هزاران محقق در كشور، تا بحال "درخت مسائل و مشكلات كشور" را ترسيم كرده ايم؟ آيا نبايد تقدم و تأخر مشكلات را طراحي كنيم؟ اگر افزايش توان مندي را به عنوان كليدي ترين هدف كشور بپذيريم، مشكلات و موانع تحقق چنين هدف كانوني كدام است؟ امروز چینی ها در بازارهای مالی آمریکا حضوری فعال دارند. امروز تحولات سياسي خاورميانه به سمتي مي رود كه سرنوشت جريان ها و كشورهاي شمال آفريقا و خاورميانه و حتي پاكستان و افغانستان با امكانات مالي كشورهاي عربي خليج فارس تعيين خواهدشد. قدرت و تأثيرگذاري وزارت خزانه داري آمريكا امروز با وزارت دفاع آن كشور هم طرازي مي كند. در تحولات اخير مربوط به اوكراين، ظرفيت هاي فكري و سياسي خانم مرکل صدراعظم آلمان نه تنها 6200 شرکت آلمانی بلکه مجموعه اتحادیه اروپا را در رابطه با تحريم هاي روسيه، اقناع كرد. در جهان امروز، اقناع سياسي و اقناع فرهنگي، به پشتوانه قدرت اقتصادي نياز دارد.

در كشور ما، تعداد همايش ها بسيار فراوان است. معمولاً، مسئولان در دو ـ سه ساعت اول حضور دارند. همايش ها بعضاً دو روز و حتي سه روز برگزار مي شوند. اگر بخاطر بياوريم در اواخر دهة 60 و اوايل 70، تنها يك فصلنامه تخصصي در متون سياسي و اقتصادي در كشور وجود داشت. اما امروز نزديك به سيصد فصلنامه در اين موضوعات در كشور توليد و منتشر مي شود. علي رغم رشد كمي در اين گونه ادبيات و متون، آيا ما هرم علت و معلولي مشكلات كشور را توانسته ايم طراحي كنيم؟

مشكل 1 و 2 و 3 كشور كدامند؟ طبعاً نمي توان گفت كشور 245 مشكل دارد زيرا كه مجموعه مشكلات در يك شبكة علت و معلولي معنا پيدا مي كنند. نمي توان در هر سخنراني، مشكل يك كشور را تغيير داد و يا به تناسب مخاطبان، اولويت هاي جامعه را تنظيم نمود. منطقي نخواهد بود كه بعضي معلول ها را مشكلات اصلي بدانيم و يا 20 اولويت مساوي داشته باشيم. كشورداري و حكمراني مطلوب به يك نظام فهم دقيق مسايل، علت ها و معلول ها، هرم مشكلات و طراحي درخت اولويت ها نياز دارد. اتاق فكر بررسي ماتريس مسايل كشور كجاست؟ بخشی ديدن مسايل كشور، غرق شدن در حل و فصل مسايل يك سازمان و ناديده گرفتن كل سيستم اجتماعي ـ سياسي ـ اقتصادي ـ فرهنگي ـ خارجي، ما را همچنان مشغول بحث هاي بديهي، كلي با حواشي فراوان كرده و خواهد كرد. اگر با نگاه سيستمي و منظومه وار به كل مسايل ايران ننگريم، نمي توانيم مشكلات را و 1 و 2 و 3 كشور را تشخيص دهيم
.

اگر مجموعة مشكلات كشور را يكجا ببينيم، بنظر مي رسد كانون ماهوي اين مسايل در ناكارآمدي است. از خراب شدن آسفالت يك هفته پس از تكميل گرفته تا تأخير پروازها، از نرخ دو رقمي تورم گرفته تا اول بودن ايران در فرار مغزها، از كشته شدن 22 هزار نفر در جاده ها گرفته تا وضعيت درياچه اروميه و سایر تالاب ها و رودخانه ها از رتبه بسيار پايين فضاي كسب و كار در ايران گرفته تا بيكاري 65 درصد از زنان تحصيل كرده، از سقوط مكرر هواپيماها گرفته تا تعداد محدود روز های هوای پاک در شهر ها. مجدداً تكرار مي كنم: اتاق فكر بررسي ماتريس مسايل كشور كجاست؟ آيا ما در مديريت كشور به تئوري سيستم ها قائل هستيم؟ هر چند تمامي خلقت تابع تئوري سيستم هاست.

بر اساس همين منطق، اگر ريشه مشكلات را در ناكارآمدي بدانيم كه صدها مصداق مي توانيم براي آن مطرح كنيم، پس بايد بپرسيم علت العلل ناكارآمدي ايران در كدام عنصر و عامل قابل جستجوست؟ علمي و منطقي است كه در اتاق فكر كانوني كشور، پاسخ هاي متعددي به اين سئوال داده شود. طي 26 سال گذشته، به يك پاسخ در رابطه با اين سئوال، پايبندي علمي و استدلالي داشته ام: علت العلل ناكارآمدي در ايران، فقدان ارتباطات بين المللي است.
اگر ما در حد تركيه با جهان ارتباط داشتيم، تخصص را گرامي مي داشتيم و به يك نفر، بیش از ده حكم اجرايي نمي داديم.
اگر ارتباطات جدي بين المللي داشتيم، سريع آلودگي هواي تهران، ايمني جاده ها، ترافيك شهري، نظام اداري و دهها مورد را مجبور مي شديم حل و فصل كنيم.
اگر ارتباطات وسيع بين المللي داشتيم، نمي توانستيم نرخ دو رقمي تورم را براي دهه ها حفظ كنيم.
اگر بين المللي بوديم، در دانشگاههاي ما، از اساتید کره ای و ژاپنی گرفته تا محققان مصری و برزیلی حضور پيدا مي كردند، تدريس مي كردند، آموزش مي دادند و مي آموختند و افراد دانشگاهی در داخل کشور، خود را محك مي زدند.
اگر بين المللي بوديم، قبول نمي كرديم درصد قابل توجهي از مردم ايران از اتومبيل پرايد استفاده كنند.
اگر بين المللي عمل مي كرديم، روبروي شاخص ارزي ايران در صرافي هاي خارجي، معادل های بسیار ضعیف را نمي ديديم
.

منظور از بين المللي شدن چيست؟ سه اصل است: رقابت، كيفيت و استاندارد. تصور نكنيد كه مقصود تعامل صرفاً با غرب است. يكي از بهترين مصاديق براي فهم بين المللي شدن، كشور كره جنوبي است. هم پيشرفت خارق العاده اي كرده اند و بدون منابع طبيعي نزديك به يك تريليون دلار توليد ناخالص داخلي دارند. هم زبان و فرهنگ و ادبيات خود را حفظ كرده اند و هم مي توانند با سيستمي رقابتي و جهاني كه بپا كرده اند، همساية شمالي خود را تهديد اقتصادي كنند. كرة شمالي نگران بازشدن است چون تضادهاي دروني آن برملا مي شود و نظمي كه ايجاد كرده اند را متزلزل مي كند.

آيا من و شما مي توانيم سه نفر از مقامات كره جنوبي را نام ببريم. احتمالاً خير. چون كره جنوبي سيستم است و نه فرد. اما همين كه در جهان گفته مي شد ونزوئلا يا ليبي، همه مي دانستند نام كدام افراد را بايد مطرح كنند. اول شرط توسعه يافتگي اين است كه همه بپذيرند، سيستم سازي مبناي تحول است و افراد صرفاً سيستم را مديريت مي كنند. مباني پيشرفت و فرآيندهاي تحول كيفي در حد عمومي و سهل الوصول شده اند و مصاديق آن در آسيا و آمريكاي لاتين پيدا مي شود كه مي شود آنها را در گوگل جستجو كرد و نيازي به اين همه جلسه، همايش، سخنراني، ميزگرد، صدها سايت و جدول هاي نافرجام نيست. بنظر مي رسد از اوايل سلطنت ناصرالدين شاه تاكنون در كشور ما بحث مي شود كه پيشرفت خوب است يا بد.

اعتقاد به كشور و آينده كشور و آينده مردم ايران باعث خواهد شد تا از مباحث نظري عبور كرده و به راهبردها و سياست هاي جهان شمول و محك خورده جهاني روي آوريم و مانع از بروز بحران هاي جديد شويم. اگر اين گونه تصميم گيري ها و چرخش ها صورت نپذيرد، متأسفانه با قواعد علمي مي توان نتيجه گرفت ايران با يك فرآيند افول پايدار روبرو خواهدشد. مسئله ما ناكارآمدي است و راه حل آن بين المللي شدن است. سيستم، ترتب، تخصص، كيفيت، رقابت و استاندارد منحصراً در سايه روابط گسترده بين المللي قابل تحقق است. ملتي كه ثروت دارد، مي تواند فرهنگ و ارزش هاي خود را نيز حفظ كند. ملتي كه ثروت دارد مي تواند استقلال و حاكميت سياسي خود را حفظ كند و حكومتي كه توليد ثروت را براي عامه مردم خود تسهيل مي كند به مهم ترين منبع مشروعيت يابي سياسي نيز دسترسي پيدا مي كند
.

در برابر هر آنچه گفته شد اما يك نقطه باقي ماند. در كشور ما بيش از صدها سايت و تنها در شهر تهران 37 روزنامه به اطلاع رساني، تحليل و تبليغ مشغولند. در اين آشفته بازار خبر و تحليل و تبليغ، فهم دقيق، علمي، سيستماتيك و منصفانه مسايل ايران كار سهلي نيست. در بسیاری از مواقع، مزاج، تعصب، احساس، حسادت، كينه توزي، تحريف، بزرگ نمايي، سياه نمايي در خبر و تحليل و تبليغ و ترويج همه در هم مطرح مي شوند. تميز صواب از ناصواب بسيار مشكل است. تمیز تواضع از تزویر که بعضا با هم آمیخته می شوند، کار هر کسی نیست. بدون ترديد هستند روزنامه ها و سايت هايي كه دغدغة كشور و مردم ايران را دارند و به جامعه معيار و آگاهي مي دهند. در عين حال، خلأ تحليل علمي، بي طرف، سيستم وار و آينده نگرانه مشاهده مي شود.

در متدلوژي علوم انساني، كارآمدترين و دقيق ترين روش فهم يك پديده، مقايسة آن با پديده هاي مشابه است. شايد براي دستيابي به يك تحليل علمي، سيستماتيك، واقع بينانه و منصفانه از مسايل كشور، مقايسه آن با شاخص هاي كشورهايي مانند تركيه، امارات، كره جنوبي، سنگاپور، مالزي و اندونزي مناسب ترين روش باشد
.

آدرس ايميل شما:  
آدرس ايميل دريافت کنندگان