منو سایت
تاريخ:بيستم و سوم آذر 1392 ساعت 04:37   |   کد : 576
سمينار
نگاهي به خودشرق شناسي در ايران مدرن: سيد محمدعلي جمالزاده
مقاله مشترک با آرمین امیر و سحر فائقی. ارائه شده توسط آرمین امیر

جوادی یگانه، محمدرضا و آرمین امیر و سحر فائقی (1392) «نگاهی به خود-شرق شناسی در ایران مدرن: سیدمحمدعلی جمالزاده» سومین کنفرانس بین المللی تفکر اجتماعی و جامعه در خاورمیانه و شمال آفریقا. انجمن جامعه شناسی ایران و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. تهران. 20 و 21 آذر 1392. (صفحه کنفرانس در سایت انجمن جامعه شناسی ایران: اینجا)


نگاهی به خود-شرق ­شناسی در ایران مدرن: سید محمدعلی جمال­زاده

محمدرضا جوادی یگانه

آرمین امیر

دانشجوی دکتری جامعه­شناسی نظری و فرهنگی، دانشگاه تهران

amir.sociologist@yahoo.com

سحر فائقی

دانشجوی دکتری جامعه­شناسی فرهنگی، دانشگاه علوم و تحقیقات تهران


چکیده

سید محمدعلی جمال­زاده را یکی از سه بنیان­گذار اصلی ادبیات داستانی معاصر فارسی می­دانند. با این حال، شهرت او تنها در میان علاقمندان به ادبیات و تاریخ ادبیات نیست. بخشی از شهرت وی مدیون کتابی است که در سال 1345 از او چاپ شده، به نام «خلقیات ما ایرانیان». در این کتاب جمال­زاده پا را از دایرۀ نویسندگی ادبی بیرون گذاشته و به عنوان یک طبیب در پی شناخت درد جامعۀ ایران است، دردی که مانع ترقی و علت­العلل عقب­ماندگی ما بوده است. درد یا همان عامل بیماری، فسادی است به نام خلقیات ما ایرانیان؛ یعنی ما به دلیل برخی خلقیات و روحیاتمان است که پیشرفت نمی­کنیم و اولین قدم در راه ترقی و سعادت، تغییر خلق و خوی­مان است. آنچه جمال­زاده از آن به خلقیات تعبیر کرده، به گفتۀ خودش، معادل کاراکتر در زبان انگلیسی است؛ یعنی شخصیت. پس خلقیات ایرانیانِ جمال­زاده همان است که در ادبیات علوم انسانی از آن به منش ملی (National Character) تعبیر می­شود.

اما این فقط یک سوی ماجراست. پرسش ما این است که چه چیز به جمال­زاده اجازه می­دهد که خلقیاتی، غالباً منفی و گاهی به شدت تحقیرکننده و غالباً از زبان خارجی­ها و با مرجعیت تشخیص آن­ها، را چنین بی­پروا به ایرانیان نسبت دهد یا از قول دیگران نقل کند. پاسخ را ادوارد سعید در اختیارمان قرار داده: خودشرق­شناسی یا خودشرقی­کردن. سعید با انتشار کتاب شرق­شناسی در اواخر دهۀ 1970 موج جدیدی در مطالعات پسااستعماری ایجاد کرد و بر این باور است که شرق­شناسی نه فقط یک رشتۀ علمی، بلکه همچنین گفتمانی زمینه­ساز و تسهیل­گر استعمار شرق و همچنین به­کلی ایجاد کنندۀ شرق است. از نظر سعید آن­چه شرق­شناسی دربارۀ شرق می­گوید هیچ ارتباطی با شرق واقعی ندارد، بلکه ساختۀ تصورات شرق­شناسانی است که اروپامحوری حاکم بر تفکر آن­ها، منفعتی استعماری در توسعۀ دانش شرق­شناسی داشته است. و اما خودشرق­شناسی یا خودشرقی­کردن عبارت است از همکاری اندیشمندان شرقی در پروژۀ شرق­شناسی.

بنابراین، هدف این مقاله عبارت است از محک زدن کتاب خلقیات ما ایرانیان با مشخصه­های شرق­شناسی و خودشرق­شناسی. در طی مقاله خواهیم دید کتاب مهم، پرخواننده و پرارجاع جمال­زاده را می­توان نمونه­ای از کار خودشرق­شناسانه محسوب کرد.

آدرس ايميل شما:  
آدرس ايميل دريافت کنندگان