منو سایت
تاريخ:هشتم ارديبهشت 1390 ساعت 00:07   |   کد : 410
يادداشت
نقد کتاب با ياد خاطره
 

نقد کتاب با یاد خاطره نوشته علیرضا کمری. با حضور نویسنده در کانون اندیشه جوان. اول اردیبهشت ۸۹

به نقل از سوره مهر (اینجا را ببینید) بخش اول متن کامل نشست را به نقل از کانون اندیشه جواندر اینجا بخوانید.

اولین نشست از سلسله نشست های کانون اندیشه جوان که اختصاص به نقد کتاب «با یاد خاطره » نوشته علیرضا کمری داشت با حضور دکتر محمدرضا جوادی یگانه؛ استادیار دانشگاه تهران و نویسنده کتاب برگزار شد.

به گزارش پایگاه خبری سوره مهر در ابتدای این جلسه جوادی یگانه در مورد خاطره نویسی بعد از انقلاب در ایران گفت: وقوع انقلاب و پس از آن جنگ تحمیلی باعث شد که نوشتن خاطره در این دو حوزه گسترش فراوانی بیابد. ولی پس از مدتی متوجه شدیم که یک کمبودی در این عرصه وجود دارد و این کمبود در زمینه مبانی نظری خاطره و خاطره پژوهی بود که اگر این بعد هم مورد توجه قرار نگیرد خاطره ابتر می ماند.

وی در این باره به کتاب «دا» اشاره کرد و افزود: طبیعتا اگر ما در مورد کتابی چون «دا» هم به بعد نظری خاطره توجه نکنیم، خاطرات این کتاب هم مورد رد و اتهام قرار می گیرد.

این استاد دانشگاه در ادامه به پژوهش های علیرضا کمری در زمینه خاطره پژوهی و خاطره شناسی اشاره کرد و افزود: بعد مبانی نظری در ادبیات خاطره نگاری جنگ مورد غفلت قرار گرفت، ولی تحقیقات و آثار کمری کمک کرده که به این نوع از ادبیات هم از زاویه مبانی نظری آن اندیشیده شود.

در ادامه این نشست علیرضا کمری در مورد اینکه چرا وارد این حوزه از پژوهش شده، گفت: طبیعتا هیچ مسئله ای برای کسی که اهل تحقیق است بدون ریشه و پیش زمینه نیست. اینکه چرا من به حوزه خاطره پژوهی و تحقیق در زمینه چیستی خاطره علاقه مند شدم به سی چهل سال پیش و زمانی بر می گردد که دانش آموز بودم و کتاب های خاطرات اعتماد سلطنه و خاطرات مهدی قلی خان هدایت و ... غیره را مطالعه می کردم و همیشه برایم جای سوال بود که چه مسئله ای در این کتاب ها هست که در موردش صحبت نشده است. بعد از وقع انقلاب اسلامی و در ادمه جنگ تحمیلی احساس کردم که اینها رخدادهای تاریخی هستند و در همین دوران با اولین خاطره نگاری ها در زمینه جنگ برخورد کردم و در همین برهه زمانی بود که اولین مقاله خودم را در حدود 20 سال پیش درباره چیستی خاطره ها نوشتم که بعدها همین مقاله توسط حوزه هنری تبدیل به کتابچه ای کوچک با عنوان «درآمدی بر خاطره» چاپ شد. البته کتاب «یاد مانا» را هم در همین زمینه نوشته ام.

کمری افزود: طی این سال ها بیشترین دل مشغولی من خاطره نگاری و چیستی خاطره بوده است و در این باره در مقاطع مختلف صحبت و تاکنون چندین کارگاه آموزشی برگزار کرده ام.

وی در مورد کتاب «با یاد خاطره» هم گفت: این کتاب نشانه مطالعات من در مورد خاطره است که در سال 79 تدوین و در سال 1383 منتشر شد.

این محقق در ادامه به بیان اینکه در کشور در زمینه خاطره پژوهی کم کاری شده افزود: تحقیق در موضوع خاطره پژوهی تنگ و کم بار است و تعداد کتاب های که در این حوزه منتشر شده به انگشتان دست هم نمی رسد.

کمری افزود: خیلی ها فکر می کنند که خاطراتی که دارند جزو تاریخ است در حالیکه اگر خاطره بخواهد در مسیر تاریخ شفاهی قرار بگیرد باید مسیرهایی را طی کند.

در ادامه جلسه جوادی یگانه سوالش را در مورد تمایز میان خاطره و تاریخ پرسید و اینکه چقدر به تمایز میان این دو معتقد است و این تمایز را ملاک نگارش کتابش قرار داده یا نه که کمری گفت: البته ما تاریخ شفاهی چه قبل از اسلام و چه بعد از آن نداریم و تنها از صد سال پیش بوده که تاریخ شفاهی در ایران رواج یافته است. در کتاب «با یاد خاطره» کلمه تاریخ بیشتر ناظر بر سیر و تحول و نوع خاطره است و نه صحت و سقم آنها. من در این کتاب به شیوه اکنون، روال و سیر تحول و تطور خاطره را در گذشته بررسی کرده ام. البته این تا آنجایی امکان پذیر بوده که متن ها در دسترس بوده است.

وی در ادامه افزود: ما در دوره قبل از اسلام با کتیبه های بیشماری رو به رو هستیم و مفصل ترین این کتیبه ها، کتیبه تاریخی بیستون است. بنابراین این کتیبه ها می تواند متنی باشد که اگرچه نمی توان از آن ها به معنی امروزی خاطره یاد کرد، ولی می توانیم طلیعه ای بدانیم از نوشته های که پادشاهان در مورد خود بر جا گذاشته اند.

کمری یکی از ده ویژگی بنیادین خاطره را از خود گفتن دانست و افزود: خاطره گزارش من کرد، من شنید، من دید، من گفت و ... است و خاطرات گزارش عملکرد افراد است. در خاطرات از بوده ها صحبت می شود نه از نبوده ها. ما درباره آنچه هست حرف می زنیم ولی خیلی از رخدادها و اتفاقات در گذشته بوده که یا نیامده و یا در کتاب ها آمده ولی این کتاب ها نابود شده اند. بنابراین آنچه از تاریخ مانده است در مقابل آنچه نیامده چیزی مانند بسیار کم در مقابل بسیار زیاد است.

وی در مورد پژوهشی که در کتاب «با یاد خاطره» انجام داده،افزود: کاری که در این کتاب صورت گرفته بر اساس بوده ها بوده است و گمان نکنم که متنی در قبل از اسلام بوده و رگه های از خاطره و حسب حال بوده و من به آن اشاره نکرده باشم.

بحث توجه به علوم اجتماعی در خاطره پژوهی هم موضوع دیگری بود که جوادی یگانه مطرح کرد، که کمری در پاسخ گفت: قایل به این مسئله هستم که اگر می خواهیم در مورد خاطره صحبت شود باید از هستی شناسی و فلسفه شروع و در ادامه علوم طبیعی، علوم اجتماعی و روانشناسی و ...مورد توجه قرار گیرد. در مسایل تاریخی باید به جریان نوپدید و رویکردهای نوین در جامعه شناسی همچون پدیدار شناسی و بحث هرمنوتیک و ... توجه شود و روایت صرفا نقلی در مورد تاریخ کفایت نمی کند.

جوادی یگانه در ادامه در مورد پرداختن به خاطره جمعی از کمری سوال پرسید و گفت: «شما در این کتاب خیلی کم به خاطره های جمعی پرداخته اید.ما در ادبیات جنگ ادبیات فرار هم داریم ولی این مسئله و مسائلی همچون خاطرات کسانی که به جنگ نرفته اند مورد توجه قرار نرفته و ما با مسئله فراموشی بخشی از خاطرات مواجه هستیم. البته این مسئله در دیگر کشورها هم وجود دارد به عنوان مثال در کشور فرانسه اتفاقات جنگ جهانی دوم و تسلیم شدن ژنرال پتن در مقابل آلمان ها مورد توجه نیست و فرانسوی ها مایلند این بخش را فراموش کنند. ما قبل از اسلام خاطره های جمعی فراوانی داریم که نادیده گرفته شده اند و بعد از اسلام هم این مسئله در برهه های مختلف تاریخی وجود دارد.»

کمری در مقابل این پرسش گفت: در اینکه من مفصل به همه مباحث نرسیده ام تردیدی نیست. بحث فراموشی تاریخ و خاطره بحث مفصلی است که محقق فرانسوی «پل ریکور» خوب به آن پرداخته و شما را به کتاب و مقاله این اندیشمند درباره فراموشی تاریخی ارجاع می دهم.

وی افزود:در فراموشی خاطره و تاریخ یک بخشی از کار عمدی و بخش دیگری سهوی بوده است،فراموشی خیلی وقت ها به این معنا نیست که آن جریان دیده نشده بلکه بخشی به این دلیل است که ما منابعی از این اتفاقات و جریانات در اختیار نداریم. برای مثال جنگ ایران و روس 17 سال طول کشید ولی چند کتاب در مورد این اتفاق بزرگ نوشته شده است.

کمری در ادامه در مورد خاطره نویسی در مورد جنگ گفت: آنچه در مورد خاطرات جنگ گفته شده دقیقا آن چیزی است که گفته شده، ولی خیلی مسائل است که گفته نشده. همین الان خیلی از ارتشی ها و نیروهای جهادی خاطرات خودشان را بیان نکرده اند.لذا من معتقدم هر کس به هر مقدار، از هر منظر، از هر موضع و به هر سیاق که در متن یک جریان بوده صاحب خاطره از آن اتفاق است. بنابراین خاطره ها در تمامی نظام های نشانه های خود را نشان می دهند و همه اینها خود چه کرده ام افراد خاطره گو است.

آدرس ايميل شما:  
آدرس ايميل دريافت کنندگان